ÖZET Bu çalışmada zeytin üretimi sonucunda açığa çıkan atık suyunun etkileri Swiss-Albino farelerde (Muş musculus) bazı biyokimyasal ve fizyolojik biyobelirteçler kullanılarak araştırıldı. Bu amaçla, hayvanlardan elde edilen karaciğer örneklerinden glukoz-6-fosfat dehidrogenaz (G6PD), glutatyon-S-transferaz (GST), katalaz ve laktat dehidrogenaz (LDH) ile beyin örneklerinden asetilkolines- teraz (AChE) enzim aktiviteleri incelendi. Ayrıca plazma laktat dehidrogenaz (LDH) ve alkalen fosfataz (ALP) enzim aktiviteleri ile kolesterol, trigliserit, kan üre nitro¬ jeni (BUN) ve albumin konsantrasyonları belirlendi. Kan akyuvar hücre farklılaşması oranları ve total paketlenmiş kan hücre değeri (hematokrit) fizyolojik parametreler olarak değerlendirildi. Ayrıca, atığın hayvanların vücut ağırlığı değişimine, besin ve su tüketimine olan etkisi saptandı. Çalışmanın sonuçlarına göre: a. Ortalama vücut ağırlığı kontrol grubu ile karşılaştırıldığında, önemli düzeyde değişmedi. b. Akyuvar farklılaşma yüzdesi verilerine göre gruplar arasında önemli istatistiksel farklılıklar bulunamazken, hematokrit değerleri bakımından bazı gruplarda önemli is¬ tatistiksel farklılıklar saptandı (P < 0.05). 21. günde % 5 ve % 10'luk gruplarda hematokrit miktarları azalır¬ ken, 37. günde % l grubu erkeklerinde hematokrit ortalamalarının bir artış gösterdiği bulunmuştur. c. Hayvanların yavru sayısı ve l haftalık yavru ağırlığına, atığın önemli düzeyde etki göstermediği tespit edildi. d. Farelerde vücut ağırlığı, organ ağırlığına oranlan- 11 dığında böbrek ve karaciğer ağırlıkları bakımından önemli farklılıklar bulunamazken, dalak ağırlığının bazı gruplarda istatistiksel olarak farklılık gösterdiği (Pi 0.05) ve ağırlıkta bir artış olduğu saptandı. e. Atık etkisine bağlı olarak, hayvanların besin ve su tüketiminde gruplar arasında istatistiksel farklılıklar bulunamadı. f. Atık etkisine bağlı olarak yapılan karaciğer enzim aktivite değerleri gruplar arasında önemli istatistiksel farklılıklar göstermedi. g. Beyin asetilkolinesteraz enzim aktivite değerleri bakımından kontrol grubu ile uygulama grupları arasında farklılık önemli bulunmadı. h. Kan plazması örneklerinde atığın etkisi ile plazma laktat dehidrogenaz, kolesterol, trigliserit konsantrasyonu bakımından uygulama grupları ile kontrol grubu arasında istatistiksel bir farklılık bulunamazken, alkalen fosfataz enzim aktivitesi ile BUN ve albumin konsantras yonları bakımından bazı gruplarda önemli değişiklikler gösterdiği (P < 0.05) saptandı. Anahtar Kelimeler: Zeytinyağı atık suyu, Mus musculus, karaciğer enzimleri, asetilkolinesteraz, plazma enzimleri.
Ill ABSTRACT: The effects of olive mill waste water (ZEYAS) on Swiss-Albino mice (Mus musculus) were investigated using some selected biochemical and physiological bio- markers. In this study, glucose-6-phosphate dehydroge nase (G6PD), glutathione-S-transf erase (GST), catalase and lactate dehydrogenase (LDH) enzyme activities of liver tissue; acetylcholinesterase (AChE) activity of brain tissue were investigated. Also, lactate dehydro genase (LDH), alkalene phosphatase (ALP) activities and cholesterol, triglycerides, blood urea nitrogene (BUN) and albumin concentrations from the plasma samples were assayed during the study. In addition, packed blood cell (hematocrit) percentage and white blood cell dif ferentiation have been calculated as physiological pa rameters. Moreover, effects of ZEYAS on body weight changes, mean daily feed and water consumption of mice were calculated. {' According to the results of the study; a. When treatment groups compared with control animals, mean body weight was not significantly changed. b. According to the white blood cell differentiation percentage, there is no significant statistical diffe rences. But, hematocrit values showed some statistical differences between the control and treatment groups, that hematocrit was decreased on day 21 for 5% and 1096 exposure groups (P l 0,05). But, it increased on day 37 for 1% exposure group of male mice. 11 dıgmda böbrek ve karaciğer ağırlıkları bakımından önemli farklılıklar bulunamazken, dalak ağırlığının bazı grup larda istatistiksel olarak farklılık gösterdiği (Pi 0.05) ve ağırlıkta bir artış olduğu saptandı. e. Atık etkisine bağlı olarak, hayvanların besin ve su tüketiminde gruplar arasında istatistiksel farklılıklar bulunamadı. f. Atık etkisine bağlı olarak yapılan karaciğer enzim aktivite değerleri gruplar arasında önemli istatistiksel farklılıklar göstermedi. g. Beyin asetilkolinesteraz enzim aktivite değerleri bakımından kontrol grubu ile uygulama grupları arasında farklılık önemli bulunmadı. h. Kan plazması örneklerinde atığın etkisi ile plazma laktat dehidrogenaz, kolesterol, trigliserit konsantras yonu bakımından uygulama grupları ile kontrol grubu ara sında istatistiksel bir farklılık bulunamazken, alkalen fosfataz enzim aktivitesi ile BUN ve albumin konsantras yonları bakımından bazı gruplarda önemli değişiklikler gösterdiği (P < 0.05) saptandı. Anahtar Kelimeler: Zeytinyağı atık suyu, Mus musculus, karaciğer enzimleri, asetilkolinesteraz, plazma enzimleri.