ÖZET Yüksek Lisans Tezi BAZI ASTRAZON GRUBU TEKSTİL BOYALARININ GENOTOKSİK ETKİSİNİN DROSOPHİLA MELANOGASTER SOMATİK MUTASYON VE REKOMBİNAS YON TESTİ (SMART) İLE ARAŞTIRILMASI Eylem EROĞLU DOĞAN İnönü Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı 56+ vii sayfa 2002 Danışman: Doç. Dr. Elif YEŞİLADA Astrazon boyalan tekstil endüstrisinde yaygın olarak kullanılmaktadır ve bu nedenle bu boyaların çevredeki canlılar üzerinde genotoksik etkilerinin olup olmadığını belirlemek çok önemlidir. Boyaların genotoksik aktivitelerini belirlemek için çok çeşitli genotoksisite testleri bulunmaktadır, ancak bunların arasından "Drosophila kanat benek" testinin hızlılık ve duyarlılık gibi bazı avantajları, onu, genotoksik aktiviteleri saptamak için çok uygun bir test yapmaktadır. Bu çalışmada, san G-GELB-GLE, kırmızı FBL, mavi FGRL ve siyah FDL isimleriyle bilinen dört Astrazon boyasının genotoksik etkileri Drosophila mekmogaster'in kanat hücrelerinde test edildi. Biri standart çapraz (ST) ve diğeri promütajen ve prokarsinojenlerin genotoksik etkilerine karşı yüksek duyarlılığa sahip geliştirilmiş yüksek biyoaktivasyon çaprazı (YB) olmak üzere iki çapraz kullanıldı. Üç günlük larvalar; negatif kontrol (distile su), pozitif kontrol (EMS) ve boyaların farklı konsantrasyonlarına maruz bırakıldı. Ergine gelişen sinekler, besiyeri şişelerinden toplandı ve trans-heterozigot sineklerin kanatlan mwh ve/veya flr beneklerinin varlığa için, mikroskop altoda 400X büyütmeyle tarandı. Bu benekler, mitotik rekombinasyon ya da mutasyon (delesyon, nokta mutasyon, translokasyonun spesifik tipleri vs.) gibi farklı genotoksik olaylar nedeniyle olabilir. Sonuçlar, EMS'nin tüm benek türlerini indüklediğim ve boya çözeltilerinin tüm konsantrasyonlarının küçük tekli benekleri indüklediğini göstermiştir. Buna karşın kullanılan tüm boya çözeltilerinde her İM çaprazda da ikili benekler yetersiz olarak değerlendirilmiştir. Astrazon san G-GELB-GLE and siyah FDL doğrudan mutajen iken mavi FGRL'nin özellikle yüksek dozlarda önemli bir promütajen olduğu düşünülebilir. Tüm bu sonuçlar D. melanogaster kanat benek testinin, tekstil boyalarının genotoksisitesinin belirlenmesi için uygun bir in vivo test olarak önerilebileceğini göstermektedir. ANAHTAR KELİMELER: Genotoksisite, D. melanogaster, kanat benek testi, astrazon tekstil boyaları, etil metansülfonat (EMS)
ABSTRACT Master Thesis INVESTIGATION OF GENOTOXIC EFFECTS OF SOME OF THE ASTRAZON GROUP TEXTILE DYES m DROSOPHILA MELANOGASTER SOMATIC MUTATION AND RECOMBINATION (SMART) TEST Eylem ERO?LU DO?AN İnönü University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology 56+ vii pages 2002 Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Elif YEŞİLADA Astrazotı dyes are widely used in textile industry and therefore it is very important to determine whether they have genotoxic effects upon the biota in the environment or not. There are a great variety of genotoxicity assays available in order to determine the genotoxic activities of dyes but among them some advantages of Drosophila wing spot test such as fastness and sensitiveness, make it very suited for the screening of genotoxicity activity. In this study, four astrazon dyes namely G-GELB-GLE, Red FBL, Blue FGRL and Black FDL were tested for their genotoxic effects in the wing cells of Drosophila melanogaster. Two crosses were used, one is the standart cross (ST) and the other one is the improved high bioactivation cross (HB) which is characterized by an increased sensitivity to the genotoxic effects of promutagens and procarcinogens. Three day-old larvae were exposed to negative control (distilled water), positive control (EMS) and different concentrations of the dyes. The surviving flies were collected from the treatement vials, and the wings of the trans -heterozygous {mwhflr+/mwh+flr3) flies were scored under 400X magnification for the presence of mwh and/or fir spots. These spots can be due to different genotoxic events: either mitotic recombination or mutation (deletion, point mutation, specific types of translocation, etc.). Results showed that EMS induced all kinds of spots and all concentrations of the dye solutions induced small single spots. However the twin spots were evaluated to be inconclusive in either crosses in the used dye solutions. Astrazon G-GELB-GLE and Black FDL are found to be direct mutagens whereas, Blue FGRL can be thougth as being an important promutagen especially at the higher doses. All these results indicate that Drosophila melanogaster wing spot test can be recommended as a suitable in vivo test for the determination of genotoxictiy of textile dyes. KEYWORDS: Genotoxicity, Drosophila melanogaster, wing spot test, astrazon textile dyes, ethyl methanesulfonate (EMS)