Özet:
ULUSALÜSTÜ YARGİ VE TÜRKİYE'DE ULUSAL YARGI ihsan IŞIK İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Haziran 2005 Danışman: Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ERKUL ÖZET VE ANAHTAR SÖZCÜKLER Toplumsal yaşamın varlığı ve sürdürülebilirliğini sağlamada temel öğe olan hukuk ve yargının, günümüzde daha kapsamlı hale gelen toplumsal yaşamla birlikte, etki alanını genişlettiği ve artık toplumlararası bir yargı dizgesinin varlık kazandığı görülmektedir. Üretilen değerlerin toplumsal yaşamdaki değişime koşut olarak evrenselleşmesi, onların evrensel düzeyde ve etkin bir biçimde yaşama geçirilmesi gereksinimini doğurmuştur. Evrensel değerleri gerçekleştirmede araç olarak, ulus düzeyi üzerinde bir yargı dizgesi yapılandırması gerçekleştirilmektedir. Bu araştırmanın temel ereği; günümüzde yargının ulusalüstü boyuta taşınmasının itici nedenlerini ve toplumsal art alanını belirlemek, bu değişim sonucunda yargının işlevsel etkinliğini hangi derecede yerine getireceğini bütünsel bir bakış açısı ile incelemek, ayrıca Türkiye'de ulusal yargıya etkilerini sorgulamak ve irdelemektir. Çalışma dört kesim ve on bir bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde çalışma hakkında açıklayıcı genel bilgiler sunulmuştur. Çalışmanın konusu, önemi, denenceleri, amacı, yöntemi ve kavramları bu bölümde açıklanmıştır. Beş ana bölümden oluşan ikinci Kesimin Birinci Bölümünde; hukukun ve yargının gelişimi toplum bilim açısından ele alınmış, İkinci Bölümünde; yargının bugüne kadar kazandığı işlevler ve varlık koşulları açıklanmış, Üçüncü Bölümünde; Osmanlı Döneminden başlamak üzere Türkiye'de yargının gelişimi üzerinde durulmuş, Dördüncü Bölümünde; uluslararası hukukun ve ulusalüstü yargının gelişimi incelenmiş, Beşinci Bölümünde; günümüzde varlık kazanan ulusalüstü yargı organları işleyiş bakımından açıklanmıştır. Dört ana bölümden oluşan Üçüncü Kesimde; yargının ulusalüstü nitelik kazanmasının nedenleri, sonuçları ve Türkiye'de yargıya etkileri irdelenmiştir. Bu Kesimin İlk Bölümünde; ulusalüstü yargıyı hazırlayan nedenler ele alınmıştır. İkinci Bölümünde; ulusalüstü yargı oluşum yöntemleri bakımından sınıflandırılmış, meşru bir yargı dizgesi olup olmadığı irdelenerek, özellikleri açıklanmıştır. Üçüncü Bölümünde; yargının ulusalüstü nitelik kazanmakla, İkinci Kesimde saptanan işlevlerinde ne gibi dönüşümler yaşandığı, bu dönüşümlerin yargı erkini etkin hale getirip getirmediği saptanmıştır. Bu Kesimin Son Bölümünde; ulusalüstü nitelik kazanan yargının Türkiye'de ulusal yargıya etkileri irdelenmiştir. Çalışmanın Dördüncü ve Son Kesiminde; çalışma sürecinde elde edilen bulgular, bu bulgulara yönelik olarak geliştirilen öneriler ile sonuç kısmı yer almaktadır. Anahtar Sözcükler: Ulus, Yargı, Hukuk, Ulusal Yargı, Ulusalüstü Yargı, Uluslararası Hukuk.