| dc.description.abstract |
ATATÜRK DÖNEMİNDE MUSUL SORUNU Yüksek Lisans Tezi, Fatih EĞÎLMEZ İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ekim 2005 Danışman: Doç.Dr. Mihriban ŞENGÜL ÖZET Musul, tarihin her zamanında çok değerli ve uğruna savaşılan bir yerleşim yeri olmuştur. Bunun en somut ve yakın örneği Birinci Dünya Savaşı'nda görülmektedir. 19. yüzyılın sonlarında Musul'da zengin petrol kaynaklarının olduğunun öğrenilmesi sonucu, Batılı emperyalist güçler bu "kara altm"ı elde etmek için çeşitli planlar yapmışlardır. Birliklerini Basra Körfezi'ne getiren İngiltere, hızla Musul ve civarına ulaşmak istemiştir. Fakat Osmanlı Devleti'nin inatçı kuvvetleriyle karşılaşınca ilerlemesi durmuştur. Osmanlı kuvvetleri bölgede önemli askeri basanlara imza atmışlardır. İngiltere, tam bu iş olmaz diye düşünürken, Osmanlılar tarihi hatalarını yapmışlardır. İran sınırına kuvvet kaydıran Osmanlılar güçsüz düşmüşlerdir. Bunu firsat bilen İngiltere ilerlemesine devam etmiştir. İngiltere Musul'a dayandığı anda, Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır. Amacına ulaşmak isteyen İngiltere Mondros Ateşkes Antlaşması'nın hükümlerini hiçe sayarak, Osmanlı kuvvetlerinin başındaki Ali İhsan Sabis Paşa'dan Musul'u terk etmesini istemiştir. Burada Osmanlı İmparatorluğu'nun, dolayısıyla Ali İhsan Sabis Paşa'nın ikinci büyük gafı ön plana çıkmaktadır. İngilizlerin blöfünü göremeyen Osmanlı İmparatorluğu Musul'u boşaltmıştır. Olayın bundan sonraki bölümü Lozan Barış Görüşmeleri'nde ele alınmıştır. Atatürk dönemine gelindiğinde Türklerin davranışları tamamen değişmiştir. Musul'u bırakan Ali İhsan Sabis Paşa ve Osmanlı gitmiş, Musul'u geri almaya çalışan Atatürk ve Türkiye gelmiştir. Lozan'da istemlerini bilimsel gerekçeleriyle dile getirerek Musul'un Türklere ait olduğunu dile getiren Türk Heyeti, tüm girişimlerine rağmen sonuç elde edememiştir. Olay Lozan Barış Konferansı'nda çözülememiş, çözüm konferans sonrası ikili görüşmelere; o da olmazsa Milletler Cemiyeti önünde bir çözüm arayışına bırakılmıştır. İkili görüşmelerden bir sonuç çıkmamış, Milletler Cemiyeti de İngiltere'yi haklı çıkarmayı bilmiştir! Ancak Atatürk döneminde izlenen tüm politikalarda olduğu gibi, "Musul" konusunda izlenen politikada da tutarlılık, bilimsellik, akılcılık vardır; barışı desteklemiştir. Durumu kabullenmek zorunda kalan Türkiye Cumhuriyeti "Musul Sorunu"nu hiç unutmamıştır. ANAHTAR SÖZCÜKLER: Musul, Musul Sorunu, Atatürk'ün Musul Politikası, Türkiye Cumhuriyeti, İngiltere, İrak Türkmenleri. |
tr_TR |