Endüstrinin çeşitli alanlarında kullanılan bütün parçaların boyları, açıları v.b. büyüklükleri standart ölçü ve kontrol aletleriyle bulunur. Boyutsal ölçüler, aynı zamanda geometrik özellikleri bilinen temel kurallarla da bulunabilir. Boyutsal ölçülerdeki temel ilke, üretimin tasarlanan değerler içerisinde kalıp kalmadığının kontrolüdür. Bu nedenle, endüstrinin her alanındaki seri üretimi artırmak, maliyeti düşürmek ve kaliteyi iyileştirmek, ancak ölçme ve kalite kontrolüyle gerçekleşebilir. Geometrik kusurlar boyutsal gibi kaçınılmazdır. Gerçek kusurlar araştırılarak ve denenerek parçanın, belirlenmiş tasarım toleransları içinde kaldığı sürece, işlevini yerine getireceği düşünülür. Bir parçanın şekil ve konum toleranslarının belirlenmesinde, farklı yöntemler ve cihazlar kullanılarak geometrik kusurların belirlenmesi de mümkündür. Bu çalışmada boyutları ve toleransı belirli olan silindirik bir parçanın geometrik özelliklerinin belirlenmesi ve istenilen tolerans aralığında bulunup bulunmadığının araştırılması hedeflenmiştir. Bu amaçla, bir XY tablası tasarlanıp imal edilmiş ve bir adım motoru yardımıyla hareketi sağlanmıştır. Hazırlanan deney numunelerinden gerekli bilgileri almak için XY tablasına bir LVDT (Linear Variable Differential Transducer) bağlanmış ve veriler bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Verilerin depolanabilmesi için MATLAB ve GeniDAQ yazılımları kullanılarak bir algoritma geliştirilmiştir. Sonuç olarak, elde edilen veriler ve oluşturulan grafiklerden, üretim sonrasında numunelerde geometrik hataların mevcut olduğu ve istenilen tolerans aralığından daha büyük olduğu bulunmuştur. ANAHTAR KEL MELER: Şekil toleransı, konum toleransı, XY tablası. i
Dimensional properties of all parts used in the various industries such as lengths, angles, etc. are determined with standard measurements and control tools. Dimensional properties can also be found with fundamental theories whose geometrical properties are known. Essential principle in dimensional measurements is to control whether productions fell in to the designed limits or not. Therefore, increasing serial productions, decreasing production costs and improving the quality in all branches of industry can merely be achieved with systematic measurements and quality controls. Geometrical defects are inevitable as dimensional defects. Having probed the existent defects and tested the parts, if the defects are in the predetermined limits it is believed that the parts work well. Geometrical defects can also be found by using different methods and devices with determining the shape and position tolerances of a part. In this study, determination of geometrical properties of a cylindrical part with known dimensions and tolerances, and investigation of these properties that whether or not they fall into required limits, are aimed. For this purpose, an XY table was designed and produced, and also a step motor was used to mobilise the table. In order to obtain required data from test samples prepared, an LVDT (Linear Variable Differential Transducer) was attached to the XY table and data was transferred to the personnel computer. To be able to gain and store the data during the test an algorithm has been developed and coded using MATLAB and GeniDAQ. As a conclusion, according to data and graphs there are geometrical defects and greater than expected tolerances found from the samples after production stage. KEYWORDS: Form tolerance, position tolerance, XY table. ii
