Osmanlı Ermenilerinin tehcir yolları (1915)

Abstract

ÖZET Türkler Anadolu'ya geldiklerinde Bizans baskısı altında sıkıntılı dönemler geçiren Ermeniler 19. yy. a kadar kendilerinin de takdir ettikleri mutlu bir dönem sürdüler. Ancak Fransız İhtilalinin getirdiği milliyetçilik rüzgârları Ermenilere kısa sürede ulaştı. Bu süreci Rus ve İngiltere devletleri de hızlandırdılar. Ermeniler Taşnak ve Hınçak gibi terörist sayabileceğimiz örgütler kurup Osmanlı devleti içerisinde Avrupa'nın dikkatini çekebilmek için bölgesel isyanlar çıkarmaya başladılar. 1905 yılına geldiğimizde bizzat Sultan II. Abdülhamit'e suikast yapacak kadar cesaretlendiler. Osmanlı Ordusu I. Dünya Savaşına girdiğinde Ermeniler vatandaşı oldukları bu devlete karşı kendilerini açıkça muharip saydılar ve ordudan da kaçarak Rus kuvvetlerine katıldılar. Geride kalanlar ise cephe gerisindeki erkeksiz Türk köylerinde katliamlara giriştiler. İşte hükümet bu katliamların önlenebilmesi için Ermeni ileri gelenlerini defalarca uyardı ise de işbirliğini bırakmadıklarından önce Doğu Anadolu ardından da kalabalık oldukları her yerden Halep, Zor ve Musul bölgelerine tehcir edilmelerine karar verildi. İstedikleri eşya ve paralarını götürmelerine müsaade edildi ancak evlerini satmalarına izin verilmedi zira devlet Ermenileri savaş sonrasında yeniden eski memleketlerine döndürmek üzere tehcir etmekteydi. Tehcir esnasından görevini kötüye kullanana Osmanlı memurları şiddetle cezalandırıldılar. Edirne-İstanbul, İzmit-Afyon, İzmir-Afyon, Afyon-Konya, Konya-Adana, Adana- Halep, Halep-Nusaybin hatlarında tren yolu mevcut olduğundan Ermeniler buralarda trenle yolculuk yaptılar. Ancak demiryolunun mevcut olmadığı iç kesimlerde arabalarla bazen de yanlarında binek olması şartı ile yaya gönderildiler. Devletin yaya seyahat edecek olan Ermenilerin mutlaka genç erkekler olması yönünde emirleri vardır. Afyon, Konya, Adana, Halep, Birecik ve Diyarbekir tehcirde toplanma merkezleri olarak kullanılmıştır. Ermeniler güney vilayetlerine varmadan önce buralarda da ev yapımına hız verilmiş ve kendilerine tarla, tarım aletleri ve tohumluk temin edilmiştir.