Atatürk dönemi Türk-Amerikan ilişkileri (1920-1938)

Abstract

Dünyanın küresel değerlerle yeniden şekillendiği ve dengelerin değiştiği günümüzde ABD ile Türkiye arasındaki çok boyutlu ilişkiler Türk Dış Politikasının belirleyici unsurunu oluşturmaktadır. Uluslararası ilişkileri iyi algılamak ve ülkeler arasındaki ilişkilerin bu gününü ve geleceğini iyi değerlendirmek için bu ilişkilerin tarihsel kökenini bilmek son derece önemlidir. Bu anlamda Türk-Amerikan ilişkilerinin ?Atatürk Dönemine? ait bölümünü incelemenin, bu günkü durumu anlamak ve gelecek için daha doğru politikalar üretmek adına yararlı olacağı değerlendirilmiştir. ABD ile olan siyasal, ekonomik ve sosyo-kültürel ilişkileri mahkum durumdan kurtararak normalleştirmek için geçmişten ders almaya, emperyalist ülkelerin işgal ve saldırılarına karşı koyarak, bir ulusun kaderini değiştirip yeniden ayağa kalkma becerisini göstermiş Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Atatürk'ün izlediği dış politikaları örnek alarak yeniden ve bir kez daha ?ayağa kalkmaya? ihtiyaç vardır. Bu araştırmada Birinci Dünya Savaşı ile kesilen Türk-Amerikan lişkileri Atatürk Dönemi (1920-1938) temel alınarak, siyasi, ekonomik ve sosyo-kültürel boyutları ile değerlendirilmiştir. lişkilerin tarihsel kökenini incelemek maksadıyla Osmanlı-Amerikan ilişkileri de ana hatları ile ortaya konmuştur. Daha sonra Atatürk dönemi ilişkileri, değişik boyutları ve önemli tarihsel olaylarıyla birlikte incelenmiştir. Türk-Amerikan lişkileri Atatürk'ün oluşturduğu ve kendi dönemi boyunca uyguladığı akılcı, dengeli ve çok yönlü politikalar çerçevesinde irdelenmiştir. Bu anlamda, Atatürk Döneminde Amerika ile ilişkilerin geliştirilme çabaları ve izlenen dış politikaların günümüzdeki durum ile kıyaslanması, Atatürk ilke ve devrimlerinden ne kadar uzaklaşıldığını da ortaya koyacaktır. Araştırma konusu dört kesim yaklaşımına göre sekiz bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde araştırma hakkında genel bilgilere yer verilmiş, ikinci bölümünde ise konuyla ilgili daha önce kişiler ve kurumlar tarafından yapılmış olan araştırmalar kısaca anlatılmıştır. Üçüncü bölümde, Atatürk Dönemi öncesi Türk-Amerikan ilişkileri incelenmiş, ilişkilerin başlangıcından itibaren siyasi ve ticari boyutları ele alınmıştır. Dördüncü bölümde, Atatürk Döneminde izlenen dış politikanın temel ilkeleri ve temel nitelikleri incelenmiştir. Beşinci bölümde, ise Amerikan diplomasisinin temel esasları ile Atatürk Dönemindeki Amerikan politikaları genel olarak ele alınmıştır. Araştırmanın çözümlendiği ve Atatürk Dönemini içeren altıncı bölümde, TBMM ile Amerika arasındaki ilişkilerin yeniden kurulma çabalarından bahsedilmiş, Lozan Konferansında Amerikanın tutumu ve bu dönemde yapılan Türk-Amerikan Antlaşmaları ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Resmi ilişkilerin yeniden kurulması ve sonraki dönemde ilişkilerin genel seyri anlatıldıktan sonra, Amerikan okullarının durumu ve Amerikanın misyonerlik çalışmaları hakkında bilgi verilmiştir. lişkilerin sosyo- kültürel boyutlarını ortaya koymak amacıyla Türkiye'den Amerika'ya göç ve Amerikan edebiyatının Türk edebiyatı üzerindeki etkilerinden bahsedilerek bu bölüm tamamlanmıştır. Yedinci bölümde, Atatürk'ün Türk-Amerikan ilişkilerine kişisel katkıları incelenmiş ve ABD başkanı Roosevelt ile Atatürk arasındaki kişisel dostluktan bahsedilmiştir. Atatürk'ün ölümünün Amerika ve Amerikan basınındaki yansımaları incelenerek bu bölüm tamamlanmıştır. Araştırmanın son bölümü olan sekizinci bölümde ise araştırmadan elde edilen bulgular ve bu bulgulara yönelik geliştirilen öneriler üzerinde durulmuş, bu öneriler çerçevesinde sonuca ulaşılmıştır. Araştırmada sıkça geçen anahtar sözcükler ise; Türkiye, Amerika, Atatürk Dönemi, Dış Politika ve Uluslararası lişkilerdir.

Multiple relations between Turkey and the USA constitute the significant factor of Turkey?s foreign policy. It is extremely vital to recognize the origin of these relations so as to comprehend the foreign affairs thoroughly and to appraise the present and future relations between countries. In this sense, analyzing the relations between Turkey and the USA experienced during the Era of Atatürk is considered to be constructive in order to figure out the present status and to establish better future policies. It is essential that Turkey stand up once again and learn from the past, when Atatürk, the founder of Turkish Republic, carried out decent foreign policies and fought against occupation and attacks of imperialist countries. The determination will lead to normal political, economic and social-cultural relations rather than being dependent ones. In this study, the relations between America and Turkey which was ceased by World War I are dealt with on the grounds of the Era of Atatürk in terms of politics, economy and socio-culture. Also, the basics of the relations between Ottoman Empire and the USA are put forward in order to examine the origins of the relations. The relations during the Era of Atatürk, thereafter, are analyzed in terms of significant incidents and various happenings. The relations are also considered at length in conformity with wise, balanced and multiple policies that Atatürk established and practiced in his very era. In this sense, considering the efforts to improve relations with the USA during the Era of Atatürk and comparing the foreign policies of that time with those of the present, the study reveals how far we are away from the principles and revolutions of Ataturk. The study consists of eight chapters that are divided into four main approaches, the first of which includes the main frame of the research. In the second chapter, studies which were carried out by other individuals and institutions are mentioned briefly. In the third chapter, pre-Atatürk-era relations between Turks and Americans are examined in details as well as the political and trading views throughout the following relations. In the fourth chapter, the foreign affairs during the Era of Atatürk are mentioned with their principles and features . In the fifth chapter, both the basics of American diplomacy and American policies during the Era of Atatürk are studied in details. In the sixth chapter which is comprised of the Era of Atatürk and reaches the conclusion, the efforts to reestablish the relations between America and the Parliament of the Republic of Turkey are mentioned as well as the American attitudes at the Lausanne Conference and the treaties of both countries during the very era. Also reestablishments of official relations and the course of later relations are put forward. In this chapter readers are informed with American schools and American missionary attempts. In order to put forward the socio-cultural dimensions of the relations, immigration of the Turks to the USA and the influence of American Literature on that of Turkey are dealt with through the end of the chapter. The seventh chapter conveys Atatürk?s own contribution to the very relations and the friendship between Roosevelt, the president of the USA ad Atatürk. The chapter ends with the reflections of Atatürk?s death over the USA and American media. In the eighth or last chapter, the findings and suggestions regarding these finding which led to the conclusion are put forward. The frequently used words in this study are; Turkey, the USA, the Era of Atatürk, foreign policies and foreign affairs.