Ortaöğretim öğretmenlerinin sınıf yönetiminde gözterdikleri davranışların demokratikliğine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri (Malatya ili örneği)

Abstract

Demokrasi, her geçen gün gerek bireylerin gerekse toplumların hayatına biraz daha giren ve onları etkileyen, bunun yanında henüz üzerinde uzlaşılan ortak tanımı bile yapılamamış bir kavramdır. Demokrasi, bireylere sunduğu özgürlükçü, eşitlikçi yapısıyla, halkın egemenliği kendisi için kullanmasını öngörerek bireye, düşünce ve ifade, seçme ve seçilme gibi hakları tanıyarak toplumların ve bireylerin vazgeçilmezlerinden olmuştur. Demokrasi durağan bir yaşam ya da kültürden ziyade, temel ilkeleri saklı kalmak kaydıyla sürekli olarak gelişen ve değişen bir yönetim biçimini ifade eder. Demokratik bir yönetim, demokratik değerler üzerinden biçimlenir ve bu değerler korunup, savunuldukça demokrasiler gelişir. Bu nedenle demokrasiye inanan toplumlar yurttaşlarının bu değerlere sahip olmasını istemektedir. Çünkü ancak demokratik değerlere sahip, bunları içselleştirmiş bireyler demokratik toplum yapısını oluşturabilir. Bunu gerçekleştirmenin yolu da eğitimden geçmektedir. Eğitim, bireylere içinde bulunulan toplumun değerlerini ve ulaşmak istediği nihai hedefleri kazandırmanın ilk ve temel koşuludur. Demokratik bir toplum ancak demokratik bireylerle oluşabilir. Demokrasiyi benimsemiş bireylerin yetiştirilmesi ise demokratik bir eğitim ve demokratik bir okul ile olanaklıdır. Okullarda öğrenciler; birebir iletişim kurdukları, örnek aldıkları öğretmenleri aracılığıyla ve kendilerine sunulan eğitimsel yaşantılarla demokratik tutum ve değerlere sahip olabilir. Burada öğretmenlerin demokratik davranışları, öğrencilerle en yoğun ve kalıcı etkileşimin kurulduğu sınıf ortamlarında ne ölçüde kullandığı çok önemlidir. Çünkü bu tutum ve davranışlar daha sonra öğrencilerin düşüncelerini, yaşantılarını birebir etkileyecektir. Bu araştırma, ortaöğretim okullarından genel lise öğrencilerinin ve öğretmenlerinin görüşlerine dayalı olarak genel lise öğretmenlerinin sınıf yönetiminde demokratik tutum ve davranışları ne ölçüde sergilediklerini, demokratik sınıf yönetimini ne ölçüde uyguladıklarını belirlemeyi amaçlamıştır. Tarama modeline dayalı araştırmanın çalışma evrenini, 2005?2006 eğitim-öğretim yılında Malatya ili merkez ilçe belediye sınırları içinde bulunan resmi 19 genel lise, 916 öğretmen ve 22023 öğrenci oluşturmaktadır. Örneklemi ise 8 lisedeki 470 öğretmen ve 10698 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak, Demirtaş (2004) tarafından geliştirilen ?Demokratik Sınıf Yönetimi Ölçeği? uyarlanarak kullanılmıştır. V Maddeler 1'den 5'e doğru giden beş seçenekli Likert tipi bir değerlendirme ölçeği haline getirilmiştir. Denemelik ölçeğin ön uygulaması 2002?2003 Öğretim Yılında Eğitim Fakültesinin çeşitli programlarında ve sınıflarında okuyan ve şans yoluyla seçilen 218 öğrenciyle yapılmıştır. Ölçme aracının yapı geçerliliği için faktör analizi yapılmıştır. Faktör analizinde temel bileşenler ve varimax dik döndürme tekniği kullanılmıştır. Ölçme aracının güvenilirliğinin bir göstergesi olan iç tutarlılığını belirlemek için Cronbach Alpha katsayısı hesaplanmış ve .76 olarak bulunmuştur. Bu sayı ölçeğin güvenilirliği için yeterli kabul edilmiştir. Veri toplama aracının bu araştırmada kullanılabilmesi için hem öğretmenler hem de öğrenciler için yeniden düzenlenmesi yoluna gidilmiştir. Veri toplama aracında yer alan ifadeler hem öğretmenlere ve öğrencilere hitap edecek biçimde yeniden düzenlenmiştir. Öğretmen ve öğrencilere ayrı ayrı olmak üzere iki form halinde düzenlenen denemelik ölçeklerin ön uygulaması 120 lise öğretmeni ve 175 lise öğrencisi ile 2005?2006 öğretim yılında tekrarlanmış ve bu ön uygulama üzerinde yeniden geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmıştır. Yeniden düzenlenmiş ölçeklerin yapı geçerliliği için faktör analizi yapılmıştır. Veri toplama araçlarının güvenilirliğinin bir göstergesi olan iç tutarlılığını belirlemek için yeniden Cronbach Alpha katsayısı hesaplanmış ve öğrenci uygulaması için .76 ve öğretmen uygulaması için .86 olarak bulunmuştur. Verilerin analizinde önce dağılımın homojen olup olmadığı Levene'nin Varyansların Homojenliği Testi (Levene's Test for Equality of Variances) sonuçları incelenmiş ve varyansların homojenliği belirlendikten sonra t testi ve F testi yapılmıştır. F değerinin anlamlı olduğu durumlarda, farklılığın hangi ortalamalardan kaynaklandığını belirlemek için yapılan karşılaştırmalarda LSD testi uygulanmıştır. Öğretmen ve öğrenci görüşlerinin farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla da t testi yapılmıştır. VI Araştırma sonucunda elde edilen bulgular şöyle sıralanabilir: 1. Genel olarak bakıldığında öğretmenler, kendilerinin sınıf içinde demokratik davrandıklarını ve bunun gereklerini yerine getirdiklerini ifade etmektedirler. Bu durumu, demokratik davranışların öneminin farkında olmaları açısından, öğretmenler adına olumlu bir durum olarak değerlendirmek gerekir. Öğretmenler sınıf içi demokratik davranışların uygulanma sıklığının sorulduğu ölçekte; ?derslerde öğrencilerime söz hakkı veririm? (X =4.73); ?öğrencilerime birey olarak değer veririm? (X = 4.70), ?gerektiğinde öğrencilerimi dinlerim? (X =4.70), ?öğrencilerim sınıf ortamında konularla ilgili kişisel düşüncelerini özgürce ifade edebilirler? (X =4.53 ), ?öğrencilerimi derslere katmak için çaba sarf ederim? (X =4.65 ), ?öğrencilerimi anlamaya çalışırım? (X =4.60 ) davranışlarını ?her zaman? sergilediklerini ifade etmişlerdir. Diğer yandan öğretmenler; ?öğrencilerime karşı önyargılıyımdır? (X =1.21 ), ? sınıfta öğrencilerimi küçük düşürücü davranışlar sergilerim? (X =1.27 ), ?sınıfta öğrenciler arasında ayrım yaparım? (X =1.36 ), ? derste bir diktatör gibi davranırım? (X =1.36 ) davranışlarını ise sınıfta ?nadiren? sergilediklerini ifade etmişlerdir. 2. Genel liselerde görev yapan öğretmenlerin sınıf yönetiminde gösterdikleri davranışlarının demokratikliğine ilişkin görüşlerinin ?cinsiyet? değişkenine göre farklılaşıp farklılaşmadığına ilişkin yapılan ?t testi? sonucunda öğretmen görüşleri arasında anlamlı bir farklılık olmadığı ortaya çıkmıştır. Hem erkek hem de bayan öğretmenler sınıf içi demokratik davranışlara ilişkin benzer görüşlere sahiptir. Her iki öğretmen grubu da sınıfta demokratik davrandıklarını ifade etmektedir. 3. Genel liselerde görev yapan öğretmenlerin sınıf yönetiminde gösterdikleri davranışların demokratikliğine ilişkin görüşlerinin ?kıdem? değişkenine göre farklılaşıp farklılaşmadığına ilişkin yapılan ?F testi? (Anova) sonucunda öğretmen görüşlerinin mesleki kıdemlerine göre anlamlı bir farklılık göstermediği bulunmuştur. VII 4. Genel liselerde görev yapan öğretmenlerin sınıf yönetiminde gösterdikleri davranışların demokratikliğine ilişkin görüşlerinin ?branş? değişkenine göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek için yapılan ?F testi? (Anova) sonucunda öğretmen görüşlerinin branş değişkenine göre de anlamlı bir farklılık göstermediği bulunmuştur. Öğretmenler ?cinsiyet? ve ?mesleki kıdem? değişkeninde olduğu gibi sınıfta demokratik davrandıklarını ifade etmektedir. 5. Genel liselerde öğrenim gören öğrenciler, öğretmenlerinin sınıf yönetiminde gösterdikleri davranışları demokratik bulmamaktadırlar. Öğrenciler sınıf içi demokratik davranışların uygulanma sıklığının sorulduğu ölçekte; ?Öğretmenlerinizi gerektiğinde eleştirebiliyor musunuz?? (X = 2.38) , ?Öğretmenleriniz gerektiğinde sizi dinliyor mu?? (X = 2.40) ?Öğretmenleriniz sizi derslere katmak için çaba gösteriyor mu?? (X = 2.43) davranışlarını ?nadiren? sergilediklerini ifade etmişlerdir. Diğer yandan, ?Öğretmenleriniz derslerde size söz hakkı veriyor mu?? (X = 4.04), ?Öğretmenleriniz derste bir diktatör gibi mi davranmaktadır?? (X = 3.73), ?Öğretmenleriniz sınıfta sizi küçük düşürücü davranışlar sergilemekte midir?? (X = 3.68) davranışlarını , ?çoğu zaman? sergilediklerini ifade etmişlerdir. 6. Ortaöğretim okullarında öğrenim gören öğrencilerin, öğretmenlerinin sınıf yönetiminde gösterdikleri davranışların demokratikliğine ilişkin görüşleri ?cinsiyet? değişkenine göre anlamlı biçimde farklılaşmaktadır. Kız öğrenciler erkek öğrencilere göre öğretmenlerini biraz daha demokratik bulmaktadırlar. Bu durum öğretmenlerin kız ve erkek öğrencilere yaklaşımlarının farklılığı ile açıklanabilir. 7. Genel liselerde öğrenim gören öğrencilerin, öğretmenlerinin sınıf yönetiminde gösterdikleri davranışların demokratikliğine ilişkin görüşleri ?öğrenim gördükleri sınıf? değişkenine göre anlamlı biçimde farklılaşmaktadır. Farklılığın hangi sınıflar arasında olduğunu belirlemek için LSD Testi yapılmış ve bunun sonucunda 1. 2. ve 3. sınıfta okuyan öğrencilerin görüşlerinin farklılaştığı belirlenmiştir. VIII Birinci sınıfta okuyan öğrencilerin görüşleri (X = 79.072) ile ikinci sınıfta okuyan öğrencilerin (X = 76.523) görüşleri arasında birinci sınıf öğrencilerinin lehine, birinci sınıfta okuyan öğrencilerin görüşleri ile üçüncü sınıfta okuyan öğrencilerin görüşleri arasında (X = 74.094) birinci sınıf öğrencilerinin lehine, ikinci sınıfta okuyan öğrencilerin görüşleri ile (X = 76.523) üçüncü sınıfta okuyan öğrencilerin görüşleri arasında ikinci sınıfların lehine anlamlı bir farklılık vardır. 8. Genel liselerde görev yapan öğretmenlerin sınıf yönetiminde gösterdikleri davranışların demokratikliğine yönelik öğretmen ve öğrenci görüşleri anlamlı biçimde farklılaşmaktadır. Öğretmenler sınıf içindeki tutum ve davranışlarının demokratik olduğunu düşünürken, öğrenciler öğretmenlerinin sınıf içi davranışlarının demokratik olmadığını düşünmektedirler.

Democracy is a term which is gradually coming into and affecting both individuals? and societies? lives more and more, despite the fact that it has no common definition everybody has an agreement on. Democracy, as a fact which affects the societies immensely and can not be defined but is learned just through experience, has been one of the essential assets of the societies and individuals not only on the account of liberalistic and egalitarian structure it offers but also because it introduces some rights including the freedom of thought and speech, to vote and to be elected depending on the principle that people shall decide about and use. Democracy refers to an administrative form which, as against a static life or culture, always develops and changes provided that its basic principles are reserved. A democratic administration is formed through democratic values and democracies can only be developed as long as these values are maintained and advocated. Therefore those societies believing in democracy demand their citizens to embrace these values. Because a democratic social structure can only be formed by individuals who embrace and internalize democratic values. And this can be achieved through education. Education is the first and foremost prerequisite to having the individuals achieve the values and final goals of the society they live in. A democratic society can only be formed with democratic individuals. Raising democratic individuals is only possible through a democratic education and democratic school. Students in the schools can acquire democratic attitudes and values through their teachers whom the have face to face communication and take as a model, and through educational experiences they are offered. At this point it is of great importance that to what extend the teachers use the democratic behaviors in the class setting where they have the most concentrated and permanent interaction with the students, because these attitudes and behaviors will directly affect their thoughts and experiences later. This study intends to measure to what extend the general high school teachers exhibit democratic attitudes and behaviors in class management based on the views of general high school students and teachers. The population of this scanning type of study comprises 916 teachers and 22023 students from 19 official general high schools located within the X centre and district municipality borders of the province of Malatya during 2005-2006 school year. The participants are 470 teachers and 10698 students from 8 high schools. For data collection ?Democratic Class Management Scale? developed by Demirtaş (2004) was used. The items were designed according to a Likert Type scale with points ranging from 1 to 5. The draft scale was first administered on 218 students randomly chosen from various programs and grades of Educational Faculty in 2002-2003 academic year. The construct validity of the scale was measured through factor analysis. In factor analysis basic components and Varimax Rotation Technique were used. In order to measure the Internal consistency which is one indicator of the reliability of the scale Cronbach Alpha coefficient value was calculated and fould .76, which indicates that the scale is reliable. In order to use the data collection medium in this study, it was rearranged fort he teachers and students. The items in the scale were rearranged so as to address both to the teachers and students. The draft scales designed in two seperate forms for both teachers and students were first administered on 120 high school teacher and 175 high school students in 2005-2006 school year and the results were subjected to validity and reliability analysis once again. The construct validity of the rearranged scales was tested using factor analysis. In order to measure the internal consistency which is one indicator of the reliability of the scale, Cronbach Alpha coefficient value was calculated, which revealed .76 for students and .86 for teachers. Prior to the analysis of the data, the equality of the variances was tested using Levene?s Test for Equality of Variances and after variances were found homogeneous t test and F test were applied. In cases where F values are significant, LSD test was used in order to detect the source of difference. In order to find whether the teacher and student views differ, t test was used. XI The findings of the study are as follows: 1. The teachers working in the general high schools find their class management behaviors democratic. As for the scale asking the teachers how often they exhibit democratic behaviors in class, the means of the teachers answering the items as ?always? are as follows: ?I give the word to the students? (X =4.73); ?I value my students as individuals? (X = 4.70), ?I listen to my students when necessary? (X =4.70), ?My students can freely express their personal ideas in the class? (X =4.53 ), ?I try to have my students participate to lesson? (X =4.65), ?I try to understand my students? (X =4.60). On the other hand for the same scale the means of the teachers answering the items as ?rarely? are as follows: ?I have prejudices against my students? (X =1.21 ), ?I exhibit humiliating behaviors against students in classroom? (X =1.27 ), ?I discriminate between students? (X =1.36 ), ?I behave like a dictator in class? (X =1.36 ). 2. The ?t test? used in order to find whether the high school teachers? views about democratic nature of their class management behaviors differ according to ?gender? variable revealed no significant difference between teachers? views. Both male and female teachers have similar views about democratic class management behaviors. Both teacher groups state that they behave democratically in classroom. 3. The ?F test? (Anova) used in order to find whether the high school teachers? views about democratic nature of their class management behaviors differ according to ?seniority? variable revealed no significant difference between teachers views based on their Professional seniority. 4. The ?F test? (Anova) used in order to find whether the high school teachers? views about democratic nature of their class management behaviors differ according to ?subject? variable revealed no significant difference between teachers views based on their subject field, either. Like in ?gender? and ?seniority? variables teachers state that they behave democratically in classroom. XII 5. The students in general high schools do not find their teachers? class management behaviors democratic. As for the scale asking the students how often the democratic behaviors are exhibited in class, the means of the students answering the items as ?rarely? are as follows: ?Can you criticize your teachers when necessary?? (X = 2.38) , ?Do your teachers listen to you when necessary?? (X = 2.40) ?Do your teachers try to have you participate to lesson?? (X = 2.43). On the other hand for the same scale the means of the students answering the items as ?usually? are as follows: ?Do your teachers give you the word during lesson?? (X = 4.04), ?Do your teachers behave like a dictator during the lesson?? (X = 3.73), ?Do your teachers exhibit humiliating behaviors during lesson?? (X = 3.68). 6. The high school students? views about democratic nature of their teachers? class management behaviors do not differ significantly according to the ?gender? variable. 7. The high school students? views about democratic nature of their teachers? class management behaviors differ significantly according to the ?grade? variable. LSD test was applied in order to find the source of difference and 1st, 2nd and 3rd grade students were found to have differing views. 1st grade students views (X = 79.072) differ significantly from 2nd grade students views (X = 76.523) in favor of former; 1st grade students views (X = 79.072) differ significantly from 3rd grade students views (X =74.094) in favor of former, and 2nd grade students views (X = 76.523) differ significantly from 3rd grade students views (X =74.094) in favor of former. 8. Teacher and student views about the democratic nature of the general high school teachers? class management behaviors were found to be significantly different. While the teachers think that their class management attitudes and behaviors are democratic, the students do not think their teachers? class management behaviors are democratic.