Üstün yetenekli ergenlerin stres kaynakları ve stres karşısındaki tepkilerinin ergen popülasyonu ile karşılaştırılması

Abstract

Bu çalışmada üstün yetenekli ergenlerin stres düzeyleri, stres kaynakları ve stres karşısındaki tepkilerini incelenmek üzere tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın kuramsal evreni Türkiye’deki üstün yetenekli çocuklar iken; erişilebilir evren Bilim ve Sanat Merkezleri’nde (BİLSEM) lise düzeyinde öğrenim gören ergenlerdir. Kolayda örnekleme yöntemiyle seçilen 161 ergenden (72 erkek ve 89 kız) örneklemi oluşmuştur. Veri toplama aracı olarak Güncellenmiş Öğrenci Yaşamı Stres Envanteri (SSI-R) kullanılmıştır. Bulgulara göre üstün yetenekli ergenler stres kaynakları açısından hayal kırıklığı, çatışma, baskılar, değişiklikler ve kendine yüklemede; stres karşısındaki tepkiler açısından ise fiziksel, duygusal ve davranışsal tepkilerde SSI-R Türkiye ergen normundaki ergenlere göre anlamlı derecede düşük bulunmuştur. Üstün yeteneklilerde en fazla "kendine yükleme," en az "değişiklikler" strese neden olan faktörlerdir. Üstün yeteneklilerin stres karşısında verdikleri tepkiler açısından en az fizyolojik tepkiler, en çok ise değerlendirici tepkiler verdikleri bulunmuştur. Sonuçlar cinsiyete ve sınıf düzeyine göre anlamlı farklılık göstermemektedir.

The purpose of this survey study was to reveal gifted adolescents’ stress levels, stress sources, and reaction types against stress. The population of the study involved adolescents studying at secondary school level in and attending Science and Art Centers. The sample included a total of 161 adolescents, 72 men and 89 women selected via convenience sampling method. A personal information form and the Student-Life Stress Inventory-Revised were used as the data collection tools. The findings revealed that participants scored significantly lower than the norm in frustrations, conflicts, pressures, changes, and self-imposed in terms of stressors and in physiological, emotional, and behavioral reactions in terms of reactions to stressors. On the other hand, gifted students scored significantly higher than the norm in cognitive-appraisal. Moreover, gifted adolescents had higher level of self-imposed stress sources but lower level of changes-related stress. Gifted adolescents’ reactions against stress were at the “mild” category. They showed physiological reactions the least whereas cognitive appraisal reactions the most. Gifted adolescents’ stress sources and reactions against stress did not significantly differ in terms of gender and grade level.