Yüzyıllar boyunca sürmüş olan klasik Türk Edebiyatı geleneğinde birçok şâir yetişmiştir. Bunlardan bazıları şâirlik kudretini en üst düzeyde kullanarak hafızalardan silinmeyecek izler bırakmıştır. Bu tip şairler, tezkirecilerin birinci sınıf olarak nitelendirdiği şâirlerdir. Bir de bunların yanında fazla tanınmamış şairler vardır. Türk toplumunun edebiyat tarihinde bu tip şâirler büyük bir yer tutar. Klasik Türk edebiyatının bütün yönlerinin anlaşılması ve değerlendirmelerin bu yönde yapılabilmesi için üzerinde çalışma yapılmamış şahsiyetleri de edebiyat ve kültür dünyamıza tanıtmak gerekir. Bu düşünceden hareketle doktora çalışması XVIII. yüzyılda yaşamış ve şeyhülislâmlığa kadar yükselmiş olan Şeyhülislâm Yahyâ Tevfik Efendi divânındaki Türkçe şiirler üzerine yapılmıştır. Eser dört bölümden oluşur: Birinci bölümde şairin hayatı edebî şahsiyeti ve eseri hakkında bilgi verilmiştir. Yahyâ Tevfik Efendi'nin şiirleri incelenerek yapılan tespitlerde; onun orijinal düşünceler ve kendisine has hayallere sahip, yaratıcı bir şair olmadığı görülmüştür. Şâir öncelikle 17. yüzyılda hikemi tarzın üstadı kabul edilen Nâbî'nin izinden gitmiştir; ancak söyleyiş bakımından Nâbî'nin şiirlerindeki ahengi yakalayamamıştır. Şâirin divânında tarih manzumelerine fazlaca ağırlık vermesi, onun yaşadığı döneme tanıklık etmesi bakımından önemlidir. İkinci bölümde şiirlerin şekil özellikleri incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise divândaki şiirlerin tahlili yapılmıştır. Bu inceleme tahlile dayalı çalışmalardaki usüle uyularak ?Din ve Tasavvuf, Toplum ve Kültür, İnsan, Tabiat ve Eşya? olmak üzere dört ana başlıkta verilmiştir. Dördüncü bölümde divânın nüshaları tanıtılmış daha sonra karşılaştırmalı metnin oluşturulmasında takip edilen yol belirtilmiş ve divân metni sunulmuştur. Divân mürettep (düzenli) olmadığı için klasik divân tertibine uyularak düzenleme yapılmıştır. Anahtar Sözcükler: Dîvân, Şeyhülislâm Yahyâ Tevfik, 18. yy. , hikemi, tahlil.
Turkish poems (poetry) of Şeyhülislâm Yahyâ Tevfik Efendi review and comparative text, doctorate(postgraduate) paper, Malatya 2010. With the tradition of classical turkish literature which continues throughout the centuries, many poets were brought up. Some of these , by using poetry talent at maximum rate, left traces which can not be erased from memories. This kind of poets are the first class poets called by collector of biographies. Also besides these, there are many unknown poets. This kind of poets occupy a big place in the literary history of turkish society. We must introduce this kind of poets to our literary and cultural world to understand and evaluate all the aspects of classical turkish literature. From this point of view this paper was prepared on the poems written by Şeyhülislâm Yahyâ Tevfik Efendi who lived in 18th century and promoted to shaykh al-islam degree. The work consists of four parts. In The first part some information is given about the life , literary aspects and work of the poet. It is seen that Yahyâ Tevfik Efendi is not a creative poet who has original views and dreams unique to him in detections by handling his poems. The Poet ,at first, followed Nabi who is considered as the master of hikemi style in 17th century, but in terms of way of speaking he couldn?t catch the harmony in the poems of Nabi. The poet gave importance to historical poems, this is very important in terms of witnessing his own era. In the second part the form features of the poems were handled. In the third part, the analysis of the poems in ?divan? was done. This analysis includes four main titles as ?religion and tasavvuf (islamic philosophy)?, ?society and culture?, ?human? , ?nature and object? . In the fourth part copies of divan were told, and then the way of forming process of comparative texts is indicated and divan text is presented. As divan is not regular, according to classical divan some arrangements were done. Keywords:Divan- shaykh al-islam Yahyâ Tevfik- 18th century- hikemi-analysis
