Türkiye'de lisans düzeyi müzik eğitimi veren kurumlarda tar çalgısının tercih durumuna yönelik tespitler

Abstract

Tar, Azerbaycan ve İran başta olmak üzere Orta Asya ülkelerinin bir bölümünde, Türkiye'de de özellikle Kars, Ardahan ve Iğdır çevresinde kullanılmakta olan telli ve mızraplı bir halk çalgısıdır. Türkiye'de 1960'lı yıllardan itibaren kullanılmaya başlanan tar çalgısı; TRT, Kültür ve Turizm Bakanlığı'na bağlı Türk halk müziği toplulukları, özel birtakım korolar ve ülkemizdeki profesyonel müzik piyasası içerisinde yerini bulmuştur. Tar, özellikle Azerbaycan'da verilen eğitim ve yapılan çalışmalar sayesinde ileri icra imkânları ile çok geniş ve eşsiz bir repertuvara kavuşmuştur ve tar çalgısının bu konumu dünya genelinde de takdirle karşılanmaktadır. Fakat Türkiye'de tarın icrası bu düzeyde değildir ve tar eğitiminin daha dar kalıplar içinde yürütüldüğü görülmektedir. Bu çalışma, lisans düzeyinde meslekî müzik eğitimi veren konservatuvarlarda, tar çalgısının öğrenciler tarafından tercih durumunu belirlemeyi amaçlamaktadır. Tar eğitiminin verildiği lisans düzeyinde müzik eğitimi veren kurumlarda, çalgının ne derece tercih edildiği, tercih edilme ve edilmeme durumları, bunların nedenlerinin belirlenmesi araştırmanın problem durumunu oluşturmaktadır. Türkiye'de tar eğitimi verilen kurumlarda, tar çalgısını tercih eden ve etmeyen öğrencilere ulaşılarak görüşmeler yapılmış ve konu ile ilgili anket uygulanmıştır. Tar çalgısının eğitiminin verildiği kurumlarda, çalgıyı tercih eden ve etmeyen öğrencilere iki ayrı anket uygulanmıştır. Tar çalgısını tercih etmeyen öğrencilere, çalgıyı neden tercih etmediklerini belirlemeye yönelik 14 adet kapalı uçlu soru ve 1 adet te açık uçlu sorulmuştur. Tar çalgısını tercih eden öğrencilere ise, çalgıyı tercih etme ve çalgıya yönelmelerinde ki nedenleri belirlemeye yönelik 1 adet açık uçlu soru sorulmuştur. Anket ve görüşme yoluyla elde edilen bulgular, tar çalgısının diğer halk çalgılarına oranla daha az tercih edildiğini ortaya koymaktadır. Bu durumun başlıca nedenlerinin çalgının daha önce tanınmaması ve özellikle tanıtılmaması, Türkiye'de kullanım sahasının sınırlı olması ve sınırlandırılması, çalgıyı icra edenlerin iş istihdamı konusunda problem yaşamaları, ülkemizde tar eğitiminin yaygın olmaması ve yine yeterli sayıda tar eğitimcisinin olmaması, çalgıyı Türkiye'de temin etmenin, bakım ve onarım imkânlarının güç olduğu görülmektedir. Anahtar Kelimeler: Tar, Türk Halk Müziği, Tar Eğitimi, Türk Halk Müziği Çalgıları

Tar is a plucked string folk instrument which is shared by many cultures mainly Azerbaijan, Iran and in a part of the Central Asian countries. In Turkey, tar is especially known around the region of Kars, Ardahan, and Iğdır. Tar instrument has found a place on The Turkish Radio and Television Corporation (TRT), in the Turkish folk music ensembles of Culture and Tourism Ministry of Turkey and in the professional music market of Turkey, and several special choirs, since the 1960s. Tar has reached a very wide and unique repertoire with advanced execution possibilities especially with the training and works that are provided, in Azerbaijan and this situation is appreciated worldwide. Nevertheless, the execution of the instrument Turkey is not at this level and it is observed that the education of the tar instrument has been provided in a narrower range. This study aims to determine the preference status of the tar instrument in conservatoires that teach vocational music at the undergraduate level. The study examines to what extent the instrument is preferred, the situations of preference, and the determination of the causes of these situations, in conservatoires that teach vocational music at the undergraduate level. For the study, questionnaires were conducted with the students in the institutions that provide tar education in Turkey. Two types of questionnaires were applied based on their preference of learning tar instrument. The questionnaire for the students prefer tar, includes 1 open-ended question to determine the reason for their tendency and preference and the questionnaire for the students that do not prefer the instrument, the questionnaire includes 14 closed-ended and 1 open-ended questions, which aim to determine the reasons for not preferring tar instrument. The findings obtained by the questionnaires show that tar is less preferred comparing to the other folk instruments. The main reasons for this situation are; the instrument was not known, and especially was not introduced in the early years, the limited scope of use of the instrument, and the unemployment problems that the tar players face, limited number of trainers for the education of the instrument, and the difficulties of facilities of obtaining, and maintaining and repairing of the instrument in Turkey. Key Words: Tar, Turkish Folk Music, Tar Education, Turkish Folk Music Instruments