Uygur kağanlığı dönemi yazıtlarında söz yapımı

Abstract

Dil, tıpkı insan gibi canlı bir varlıktır ve devamlılık arz eden bir sistemdir. Bu devamlılık içindeki dil, bir takım yollardan yararlanarak yeni türevler, yeni kelimeler meydana getirmektedir. Söz yapımı, bir dilin kelime üretimini sağlayan en önemli yapıdır. Dilin yapısına uygun olarak meydana gelen türetmeler, dile bir sistem halinde sürekli ve sonsuz sayıda kelime türetme imkânı verir. Eklemeli bir dil olan Türkçenin de söz varlığı büyük ölçüde türetme ve birleştirme esasına dayanır. Orta Asya'nın iç kesimlerinde egemen olan Uygur Kağanlığı, tıpkı Köktürk Kağanlığı gibi kendilerinden sonra gelecek kuşaklara hitap edecek eserler bırakmışlardır. Bu çalışmaya konu edilen Uygur Yazıtları, Türk dili ve tarihi için oldukça önemli kaynaklardır. Çalışmamız, Uygurlardan kalan 11 runik harfli yazıtın söz yapımı bakımından incelemesi amacıyla hazırlanmıştır. Tartışmalı olan bazı ekler ve bu eklerle ile ilgili öne sürülen görüşler derlenmiş, çalışmada farklı düşüncelere yer verilmesi amaçlanmıştır. İncelenen yapım ekleri hakkında pek çok farklı kaynaktan yararlanılmıştır. Metinlerdeki söz yapım ekleri ile Tarihi Türk lehçelerindeki ekler karşılaştırılmıştır. Çalışmanın sonuç bölümünde ulaşılan hedefler belirtilmiş, genel bir değerlendirme yapılmıştır.

Language is a living being like human and it has a contınuous system. The language in this continuity generates new words. Word formation is the most important part which produces the words. Derivations which occur suıtable of language usage gives an oppurtunity to language to reproduce the words contınuously. Turkish is an agglutinative languages so its lexicology consist of mostly derived and compound noun. Uigur State exactly like Köktürk State which is dominant in the inner part of Central Asia left vestiges for the next generation. Uigur inscriptions are the subject of this work and these are the most ımportant sources for Turkish history and language. Our this work was prepared for research the 11 Runic letters remained from language of Uigur. Our purpose is in this work to clarify the debatable words. Lots of different sources are used to about usage prefix anda suffix. We compared suffix both are used in the text and the suffix are used in historical Turkish dialect at the end of the study the aimed goal were stated and general evaluation was made.