Özet Çevre sorunları, uzun yıllar Türk hükümetleri tarafından görmezden gelindi ve bunun sonucu olarak da son yıllara kadar Türkiye kapsamlı ve tutarlı bir çevre politikasına sahip olamadı. Türkiye‟nin çevre politikasının operasyonel ve etkili olup olmadığı konusu hâlâ pek çok araştırmacı tarafından sorgulansa da bu çalışmada Avrupalılaşma sürecinin, yani Avrupa Birliği (AB) etkisinin, en azından, hükümetlerin çevre algısının değişmesinde ve çevre sorunlarına karşı daha dikkatli olmalarında en önemli etmenlerden biri olduğu öne sürülecek. Bu çalışma, AB – Türkiye ilişkilerinin yoğunlaşmaya başladığı Turgut Özal döneminden itibaren Avrupalılaşmanın Türk hükümetlerinin çevre ile ilgili söylemlerini değiştirip değiştirmediği sorusuna cevap arayacak. Bu araştırmanın yöntemi 1980‟lerden itibaren hükümet programlarındaki çevre ile ilgili bölümlerin tek tek incelenip daha önceki dönemlere göre Avrupalılaşma etkisi ile bir değişiklik olup olmadığının keşfedilmesi olacaktır. Hükümet programlarının bağımlı değişken olarak seçilmesinin nedeni bunların analizinin belirli bir zaman süreci içinde hükümetlerin sözlerini tutup tutmadıklarının ve belli konularda hükümetler arası bir anlayış farkının ortaya çıkıp çıkmadığının kontrol edilmesinde araştırmacıya yardımcı olmasıdır. Ayrıca, hükümet programları, hükümetlerin planlarını ve önceliklerini içerdikleri için bunların belli konulardaki anlayışları hakkında somut ipuçları vermektedirler. Bu araştırmanın 1980‟lerden başlamasının ise bir küresel bir de yerel olmak üzere iki nedeni vardır: bunlar sırasıyla, Türkiye‟nin de içinde olduğu çeşitli ülkelerin siyasi düşüncelerinde etkili olan 1970‟lerin uluslararası çevre hareketleri ve hızlı şehirleşme ve sanayileşmenin 1980‟lerde belirginleşmeye başlayan ve dikkat çeken olumsuz sonuçlarıdır.
Abstract Environmental issues have long been neglected by the governments in Turkey and thus Turkey lack a comprehensive and consistent environmental policy until recent years. Although, Turkey‟s environmental policy is still questioned on the bases of whether it is an operational and influential one by numerous researchers, it would be argued in this study that the process of Europeanization, i.e. the impact of the European Union (EU), has been the most significant element in the alteration of, at least, the perception of environment by the governments and forced them to be more attentive on environmental issues. This study attempts to answer the question of whether Europeanization has changed environmental discourse of Turkish governments since EU – Turkey relations have been intensified by the era of TurgutÖzal. The method of this analysis would be examining the parts about environment in the government programs since 1980s and dig up if there is a change under the impact of Europeanization. The reason why government programs have been chosen as the dependent variable is analyses of those programs help the researcher to control if the governments keep their promises and follow the alteration of understandings between different governments on specific issues within a period of time. Moreover, the government programs give solid clues about governments‟ perceptions on certain subjects, since those programs include the plans and priorities of governments. Furthermore, the purpose to start this analysis from 1980s has a global and a local reason: respectively, the international environmental movements of 1970s, which entailed a consciousness on environmental issues that had an impact on political ideas in numerous countries including Turkey and the negative consequences, which became more visible in 1980s, of rapid urbanization and industrialization in Turkey.
