Yeni toplum, yeni dinsellikler: küreselleşme sürecinde dinin gelişen soft power etkisi

Abstract

Günümüz dünyasında toplumlar çok hızlı bir değişim süreci ile karşı karşıya kalmaktadırlar. Küresel ve yerel ölçekteki bu değişimlerden, sosyo-kültürel bir kurum olarak dinin etkilenmemesi düşünülemez. Günümüz toplumlarındaki hızlı değişim süreci, dinde de yeni “durumlar” ortaya çıkarmıştır. Gelinen noktada modern dünya “kutsala dönüş” olgusu ile karşı karşıyadır. Bu olgu hem geleneksel kurumsal dinlere yeniden dönüş olarak hem de mistik, ezoterik kültlere, yeni dinsel hareketlere (YDH) yöneliş olarak ortaya çıkmaktadır. Bu gerçeklik son dönem din sosyolojisinde sıkça dile getirilmektedir. Bizim bu tebliğimizdeki iddiamız şudur: Gelinen noktada dünyada yeni bir sosyo-kültürel ve dolayısıyla siyasal bir yapı oluşmaktadır. Bu bağlamda küreselleşme ve post ya da geç/modern akımların etkisindeki gelişmeler, gelişen toplumlar açısından eski toplumsal yapıyı devam ettirmeyi imkânsız kılmaktadır. Bu durum sosyal hareketler açısından da böyledir. Sosyolojideki son gelişmelerde özellikle 1950 öncesi hareketler için “eski” sonrası için “yeni” kavramı kullanılmaktadır. Endüstriyel toplum tipine ait olarak nitelendirilen “eski” sosyal hareketlerin yerini Endüstri sonrası toplumlarda “yeni sosyal hareketler” almıştır. Bu hareketler değişen toplumsal hayatın “yeni bir temsilini” ifade etmektedir. Dinsel alanda da yeni dini hareketler kavramı bu gerçeğe tekabül etmektedir. Biz tebliğimizde yeni toplumsal yapıda, bu yeni dini hareketlerin gelişen ve değişen işlevlerine değinilecektir. Gelinen noktada yeni dinsel hareketler olarak adlandırılan olgu, küresel siyasal ilişkiler ağı içinde bir anlam ve işlev ifade etmektedir. Biz bu olgunun Küresel çapta bir soft power etki yarattığına, yanısıra bölgemizde gelişen bu yeni siyasal ve toplumsal yapı üzerinde genelde dinlerin, özelde ise İslamın soft power etkisinin yeni anlam ve işlevlerine değineceğiz.