Kalkınma planlarında eğitime ilişkin sayısal hedefler ve gerçekleşme düzeyi

Abstract

Araştırmanın problem cümlesi "Kalkınma Planlarında eğitime ilişkin sayısal hedefler ve gerçekleşme düzeyi nedir?" biçiminde düzenlenmiştir. Kalkınma Planlarında okul öncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim ve : yükseköğretime ilişkin sayısal hedefler ve gerçekleşme düzeylerinin araştırılması alt problemleri oluşturmaktadır..Araştırmanın evreni Kalkınma Planlarındaki sayısal hedeflerdir. Araştırmanın örneklemini Üçüncü, Dördüncü. ve Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planlarındaki örgün eğitime ilişkin sayısal hedefler oluşturmaktadır. Araştırma Üçüncü, Dördüncü vö Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planları ile sınırlandırılmıştır. Planlı kalkınma döneminde örgün eğitime ilişkin sayısal hedeflerin eğitim basamaklarına göre gerçekleşme düzeyleri ve eğitimdeki büyümenin ortaya çıkardığı sorunlar tarihsel bir perspektif içinde incelenmiştir. Betimsel nitelikteki bu araştırmada kullanılan sayısal veriler; Milli Eğitim Bakanlığı, Devlet İstatistik Enstitüsü, Devlet Planlama Teşkilatı ve ?Yükseköğretim Kurulu'ndan elde edilmiştir. 140 Bu araştırmanın sonuçları şöyle özetlenebilir: 1. Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planında okul öncesi eğitime ilişkin sayısal hedefler belirtilmemekle birlikte plan dönemi sonunda bu çağ nüfusunun yüzde 1,1 'i okul öncesi eğitim olanağından yararlanabilmiştir. Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde de okul öncesi eğitime ilişkin sayısal hedefler belirlenmemiştir. Bu Plan dönemi sonuna gelindiğinde okul öncesi eğitimde okullaşma oranı yüzde 1 dolayında gerçekleşmiştir. Okul öncesi eğitime ilişkin sayısal hedefler ilk kez Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planında belirlenmiştir. Okul öncesi eğitimde okullaşma oranının yüzde 10'a çıkarılması hedeflenmiş; gerçekleşme ise yüzde 4,1 olmuştur. 2. Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde temel eğitim birinci kademede (ilkokul) okullaşma oranının yüzde yüze çıkarılması hedeflenmiş, gerçekleşme yüzde 87,5 düzeyinde olmuştur. Bu Plan döneminde öğretmen sayısı artmış, ancak bölgeler arasındaki ve kır-kent arasında öğretmen dağılımındaki dengesizlik devam etmiştir. Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planında temel eğitim birinci kademede (ilkokul) okullaşma oranının yüzde yüze çıkarılması hedeflenmiş; ancak gerçekleşme düzeyi yüzde 88,7 olmuştur. Bu dönemde ikili öğretim yaygınlaşmıştır. İlk kez Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde ilkokul düzeyinde çağ nüfusunun tümünün okullaşmasını sağlayacak kapasite artışı sağlanmış; ve okullaşma oranı yüzde yüz olarak gerçekleşmiştir. Bu Plan döneminde özellikle büyük kentlerde ikili öğretim sorunu devam etmiştir. 141 3. Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde ortaokul düzeyinde okullaşma oranı hedefi yüzde 50,7'dir. Gerçekleşme ise yüzde 43,8 olmuştur. Bu dönemde dengesiz ve düzensiz ortaokul açılmıştır, özellikle kırsal bölgelerde 1 ya da 2 öğretmenle eğitim yapan okulların sayısı artmıştır. Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde genel liselerde plan hedefleri aşılmış bu düzeyde okullaşma oranı yüzde 17'ye yükselmiştir. Mesleki ve teknik okullarda plan hedefleri aşılmış; ancak bu artış daha çok mesleki ve teknik liseler kapsamında ele alınan ticaret liseleri ve imam hatip liselerinde meydana gelmiştir. Bu dönemde mesleki-teknik okullarda öğretmen başına düşen öğrenci sayısında artışlar olmuştur. Bu artışlar daha çok endüstri ve meslek liseleri ile teknik liselerde olmuştur. Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde ortaokul düzeyinde okullaşma oranının yüzde 60'a çıkarılması hedeflenmiş; plan dönemi sonunda gerçekleşme yüzde 51 '9 olmuştur. Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde lise düzeyinde okullaşma oranı genel liselerde yüzde 17,7'den yüzde 17,6'ya mesleki-teknik liselerde ise yüzde 11,9'dan yüzde 10,9'a düşerek plan hedeflerinin gerisinde kalınmıştır. Bu dönemde genel ortaokul ve liselerde öğretmen başına düşen öğrenci sayısında olumlu gelişmeler olmuştur. Plan dönemi sonunda bu okullarda bir öğretmene düşen öğrenci sayısı 22'dir. Mesleki-teknik liselerde bir öğretmene düşen öğrenci sayısı 14'e düşmüş; ancak bu okullarda gereksinim fazlası öğretmen bulunurken, özellikle meslek dersi dallarında öğretmen sıkıntısı çekilmiştir. 142 Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde genel ortaokullarda okullaşma oranı hedefi yüzde 55'tir. Gerçekleşme ise yüzde 49,6 olmuştur. Genel ve mesleki-teknik ortaokullarında okullaşma oranı hedefi yüzde 75'tir. Gerçekleşme ise yüzde 57,1 olmuştur. Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde genel liselerde okullaşma oranı hedefi yüzde 18,8'dir. Plan dönemi sonunda gerçekleşme ise 19,6 olmuştur. Plan hedefleri aşılmış olmakla birlikte çağ nüfusunun mesleki ve teknik liselerde daha çok genel liselere yönlendirilmesi plan hedefleri ile bağdaşmamaktadır. Mesleki ve teknik liselerde plan hedefi yüzde 20,6'dır. Gerçekleşme ise yüzde 13,9 olmuştur. Bu dönemde genel ve mesleki-teknik liselerde toplam okullaşma oranı hedeflerine ulaşılamamıştır. Plan hedefi yüzde 39,4'tür. Gerçekleşme ise yüzde 34,5 olmuştur. Beşinci Beş Yıllık kalkınma Planı döneminde genel ortaokul ve liselerde öğretmen başına düşen öğrenci sayısı artmış; bu okullarda öğretmenlerin yurt düzeyinde dengesiz dağılımı ve ikili öğretime ilişkin sorunlar devam etmiştir. Ayni durum mesleki ve teknik liselerde de söz konusu olmuştur, öğretmenlik mesleğine giriş ilk kez bu dönemde merkezi sınava yapılmıştır. 4. Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde yükseköğretimde 90.000 kişilik ek kapasite yaratılarak bu düzeyde okullaşma oranının yüzde 9'a çıkarılması hedeflenmiştir. Bu dönemde yükseköğretim önündeki yığılmayı önlemek amacıyla mektupla öğretim uygulamasına başlanmıştır. Yaygın Yükseköğretim Kurumuna (YAY-KUR) bağlı öğrenci sayısı 84.728 olmuştur. Böylece yükseköğretim kurumlarının olağan kapasiteleri yanında ikili öğretim, gece öğretimi, kapalı devre TV. ile eğitim ve mektupla öğretim yöntemlerinden 143 yararlanılmıştır. Bu Plan döneminde yükseköğretimde okullaşma oranı plan hedefleri aşılarak yüzde 6'dan yüzde 9,9'a çıkarılmıştır. Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde öğretim elemanı başına düşen öğrenci sayısında artışlar olmuştur. Plan dönemi başında bir öğretim elemanına 15 öğrenci düşerken plan dönemi sonunda bu sayı 20'ye ulaşmıştır. Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde yükseköğretimde 213.000 kişilik ek kapasite yaratılarak bu düzeyde okullaşma oranının yüzde 15'e çıkarılması hedeflenmiştir. Ancak plan dönemi süresince 53.097 kişilik ek kapasite artışı. sağlanarak okullaşma oranı yüzde 8,2 olarak gerçekleşmiştir. Bu Plan döneminde yükseköğretimde öğretim elemanı başına düşen öğrenci sayısında olumlu gelişmeler olmuştur. Plan dönemi başında bir öğretim elemanına 16 öğrenci düşerken plan dönemi sonunda bu sayı 13 olarak gerçekleşmiştir. Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde yükseköğretimde 161.000 kişilik ek kapasite yaratılarak okullaşma oranının yüzde 12'ye çıkarılması hedeflenmiştir. Bu Plan döneminde yükseköğretimde kapasite ve okullaşma oranı bakımından plan hedefleri aşılmıştır. 1982-1983 öğretim yılından itibaren Açık öğretim Fakültesine öğrenci alınması plan hedeflerinin aşılmasında etkili olmuştur. Plan dönemi sonunda yükseköğretimde okullaşma oranında gerçekleşme yüzde 12'6 düzeyinde olmuştur. Bu Plan döneminde 20.700 öğretim elemanı istihdam edilmesi ve öğretim elemanı sayısının 24.300'den 45.000'e çıkarılması hedeflenmiştir. Ancak bu dönemde 6.907 öğretim elemanı istihdam edilerek toplam öğretim elemanı sayısı 28.856'ya ulaşmıştır. Plan dönemi başında bir öğretim 144 elemanına düşen öğrenci sayısı 18 iken plan dönemi sonunda bu sayı 19'a yükselmiştir.