Geleneksel Ermeni müziğinde kanun kullanımı ve Türkiye'deki kanun kullanımıyla karşılaştırılması

Abstract

Kanun, Orta Doğu coğrafyasında yaşayan bir çok halk tarafından icra edilen bir enstrümandır. Her halkın kendine ait gelenek, göreneklerinin olması ve yaşayış biçimlerinin farklı olması sebebiyle, halktan halka, coğrafyadan coğrafyaya, dönemden döneme ve hatta devletlerin kendi içerisinde değişen kültür politikaları sebebiyle, farklı karakteristik özellikteki müzik türleri ortaya çıkmıştır. Bu özelde kanun çalgısına baktığımızda, kim tarafından icat edildiği noktasında çeşitli rivayetlerin olmasına karşın, göz ardı edilemez bir gerçek vardır ki o da zaman içerisinde halklar tarafından, yapısal ve icrasal yönden bir çok değişikliğe uğratılmış ve benimsenmiş olmasıdır. Bugünkü geldiğimiz noktada önemli olan, tavır ve üslub yönünden meydana gelen bu farklılıkları ortaya çıkarabilmektir. Müziğin farklı renkleriyle anlam kazandığı ve bu bağlamda adeta bir renk cümbüşü olarak nitelendirebileceğimiz Orta Doğu coğrafyasında, Türkiye ve Ermenistan özelinde kanun enstrümanının yapısal ve icrasal yönden farklılıkları ele alınmıştır. Bu tezde, Çarlık Rusya dönemi ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği döneminde Ermeni Müziği'nin değişimi ve dönüşümüne yer verilmiştir. Bu evrilim sonucunda günümüz bağımsız Ermenistan'ında gelişen kanun üslubu ve bu üslubun Türkiye'deki kanun üslubuyla farkları incelenmiş ve ortaya konmuştur. Saşa Oganezaşvili'nin üç telli kemençeye dördüncü teli takması ve Ermeni Halk Müziğini tampere sisteme uyarlama çalışmaları ile başlayan süreç daha sonra Vartan Bun'un 3-5 kişiden oluşan halk müziği topluluklarını, 20-30 kişiden oluşan Batı Müziği senfoni orkestraları tarzına dönüştürmesi ve Arşavir Ferculyan'ın kanunu tampere sisteme uyarlama çalışmalarıyla devam eden, son olarak da Haçatur Avetisyan'ın Ermeni Müziğinde kanun eğitimini kurumsallaştırması çabaları ve kanun çalgısında koma sesleri vermeye yarayan mandalların sökülmesiyle süre gelen bir süreç neticesinde, Ermenistan'da bugünkü kanun üslubunun temelleri atılmıştır. Günümüz Ermenistan'ındaki kanun çalma geleneğinde tek ekol Haçatur Avetisyan'dır. Anahtar Kelimeler: Kanun, Ermeni Halk Müziği, Kanun Eğitimi, Klasik Osmanlı Müziği, Türk Kanun Çalgısı, Ermeni Kanun Çalgısı

Qanun is an istrument which is performed by many people living in the Middle East. Different types of music gennes have emerged due to the tradition of every nations and different living styles form nation to nation, region to region, period to period and even (due to) the changing cultural policies of states. In this view, when we look at qanun instrument, in spite of various narratives about who was invented qanun, there is a non-negligible fact that qanun is changed in terms of structure and performance and adapted by nations in time. What is important in this point is to reveal the differences that emerge in terms of attitude and style. It can be called as riot of colors in the Middle East geography where music gains meaning with it's different colors, it is discussed differences of qanun in terms of structure and performance in Turkey and Armenia. In this thesis, it is included that changing and transformation of the Armenian music during Tsarist Russia and Union of Soviet Socialist Republies period. As a result of this evdudion, differences between developing style of qanun in today's independent Armenia and (style of qanun) in Turkey is examined and revealed. The process that starf by attaching fouth string to three-stringed violin by Saşa Ogenazaşvili and works of adapting the Armenian folk music to the tampere system contiued with Vartan Bun's transforming of folk music groups of 3-5 people into a symphony orchestrsa consisted of 20-30 people of Western music style, and Arşavir Ferculyan's works of adapting qanun to the tampere system. Finally, Haçatur Avetisyan's efforts to institutionalize qanun education in Armenian music, and the foundations of today's qanun style were laid in Armenia as a result of the ongoing process dismantling the pegs which give coma sounds in the qanun instrument. Haçatur Avestiyan is the only ecole of playing qanun tradition in today's Armenia. Keywords: Qanun, Armenian Folk Music, Qanun Education, Classic Ottoman Music, Turkish Qanun İnstrument, Armenian Qanun İnstrument