Palu Şeyh Ali Sebti Dergâhı üzerine bir din sosyolojisi incelemesi

Abstract

Bir saha çalışması olan tezimizin konusu Elazığ ili Palu ilçesinde bulunan Şeyh Ali Sebtî Dergâhı'nın din sosyolojisi bağlamında incelenmesidir. Dergâh, adını Mevlânâ Halid-i Bağdadî'nin halifelerinden olan Ali Sebtî'den almıştır. Şeyh Ali Sebtî aslen Diyarbakır'lı olup sonradan intisap ettiği Mevlânâ Halid-i Bağdadî'nin halifelerindendir. Mürşidinîn talimatıyla irşad amacıyla Elazığ ili Palu ilçesine yerleşmiş ve ömrünün sonuna kadar kaldığı Palu'da yetiştirdiği talebeleri ve halifeleri ile Nakşîbendî- Hâlidîliği; Palu, Harput, Bingöl, Diyarbakır, Bitlis ve Erzurum bölgelerinde yaymış bir şahsiyettir. Dergâh, bugün kendisini onun hadimi ve mirasçısı olarak tanımlayan torunlarından Zülküf Görür öncülüğünde faaliyetlerini Palu ilçe merkezinde sürdürmektedir. Tezimizi iki bölüm halinde oluşturduk. Teorik ve kavramsal çerçeveden oluşan birinci bölüm, dolaylı gözlem olarak tanımlanan kaynak taramadan yararlanarak oluşturuldu. Uygulama ve yorumdan oluşan ikinci bölümü ise, dolaysız gözlem olarak nitelenen dergâhıntarihsel arka planını, inanç, ibadet ve cemaat yapısını, katılımcı gözlem ve mülakat tekniklerini kullanarak oluşturduk. Çalışma sahasında ilgili kişilerle irtibat kurularak,araştırmakonusu olan yer ile ilgili bilgiler objektif bir şekilde dergâhın günümüzdeki yapısı, yakın ve uzak çevre üzerindeki etkileri de tüm boyutlarıyla ele alınmaya çalışılmıştır. Dergâhın varlığını devam ettirmesinde hangi faktörlerinetkili olduğu, dergâhın toplumdaki karşılığının hangi düzeyde olduğu konuları da anlatılmaya çalışılmıştır. Ayrıca halk ile iç içe olmasından dolayı dergâhın inanç dünyası etrafında oluşan popüler dindarlık inanış ve uygulamaları da incelenen konular arasında yer almıştır. Anahtar Kelimeler: Mevlânâ Hâlid-i Bağdadî, Nakşîbendî-Hâlidîlik, Şeyh Ali Sebtî, Zülküf Görür, Palu Şeyh Ali Sebtî Dergâhı

The subject of our thesis, which is field study, is to study the Sheikh Ali Sebtî Dargah/Shrine, which is located in Palu district of Elazığ province, in the context of sociology of religion. Dargah/Shrine was named after Sheikh Ali Sebtî, one of the caliphs of Mewlana Halid-i Baghdadi. Sheikh Ali Sebtî is originally from Diyarbakır and after settled in Palu district by order of his mentor to the end of his life. He had spread Naqhsbandi-Khalidi order in Palu, Harput, Bingöl, Diyarbakır, Bitlis and Erzurum province with his pupils and caliphs. Today, the dargah/shrine continues its activities under the leadership of Sheikh Zülküf Görür, one of his grandsons, who considers himself as his servant and successor. We prepared our thesis in two chapters. The first chapter, consisting of theoretical and conceptual framework was created by utilizing literature reviews as defined indirect observation. The second chapter consists of practise and interpretationwas created the historical background, faith, worship and community structure of the dargah/shrine which is defined as direct observation by using participatory observation and interview techniques. By contacting the relevant people in the field of study, the information about the place of research has been tried to be dealt with in an objective way in all dimensions of the current structure of the dargah/shrine, its effects on the near and far environment. In addition, due to the fact that it is intertwined with the public, the popular religious beliefs and practices formed around the world of faith of the dargah/shrine were also among the topics studied. Key Words: Mewlana Halid-i Baghdadi, Naqshibandi-Khalidi, Sheikh Ali Sebtî, Sheikh Zülküf Görür, Palu Şeyh Ali Sebtî Dargah/Shrine