Osmanlı ve Rus İmparatorlukları gibi dünya tarihine yön vermiş iki kadim imparatorluğun selefleri olarak 20. yy'ın ilk çeyreğinde uluslararası alanda boy gösteren Türkiye Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu (eski adıyla SSCB) arasındaki ilişkiler tarihçiler ve siyaset bilimciler için her zaman ilgi çekici olmuştur. Jeopolitik ve jeostratejik koşulların bir sonucu olarak çoğunlukla rekabet halinde olan bu iki devletin karşılıklı yakınlaşma ve işbirliği sergiledikleri dönemlere nadiren rastlanmaktadır. Aslında tarihsel süreçlere bakıldığında benzer bir coğrafyayı paylaşan bu iki 'zorlu' ve 'zorunlu' komşu ülkenin birbiriyle iyi ilişkiler geliştirememesinin genellikle Batı kaynaklı dış faktörlere dayalı olduğu tarihsel bir gerçektir. İki ülkenin düşman kamplarda yer aldığı ve ilişkilerinin çok kısıtlı olduğu Soğuk Savaş dönemi, Türkiye ve Rusya için birçok açıdan olumsuz bir deneyim olmuştur. İki ülke için de fayda-maliyet bakımından verimsiz olan statik Soğuk Savaş döneminin sona ermesi, iki ülke ilişkilerinin dinamizm ve çeşitlilik kazanmasını sağlamıştır. İkili ilişkilerin nispi bir ivme kazandığı bu yeni dönem, Türk ve Rus karar alıcıları tarafından farklı algılamalara maruz kalmıştır. Bunun bir sonucu olarak SSCB'nin dağılmasıyla Balkanlar, Kafkaslar ve Orta Asya gibi Türkiye'ye yakın bölgelerde oluşan jeopolitik boşluk alanlarının yarattığı etnik ve bölgesel çatışmalar, iki ülke arasında filizlenen iyi ilişkiler ve yakınlaşmayı bir süre daha geciktirmiştir. Bu çalışma, Soğuk Savaş sonrası görece bir dinamizm ve ivme kazanan Türk-Rus ilişkilerine yansıyan tehdit ve fırsatları, 'çatışma' ve 'işbirliği' kavramları bağlamında iki dönem halinde ele almaktadır. Çalışmanın temel bölümlerinden birini oluşturan ikili ilişkilerde Soğuk Savaş'ın yarattığı karşılıklı olumsuz algılamaların henüz bitmediği 90'lı yıllar, Türkiye ve Rusya için jeopolitik risk unsurlarından kaynaklanan rekabet ve çatışmanın ön plana çıktığı bir dönem olarak ele alınmıştır. Buna karşın iki ülke arasındaki sorun alanlarının çözüldüğü ya da ikinci plana atıldığı 2000'li yıllar ise karşılıklı ilişkilere çatışmadan ziyade etkin bir işbirliği sürecinin hâkim olduğu ve özellikle iki ülke liderlikleri arasında kurulan güçlü bir diyalog ve iletişim dönemi olarak değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Türk-Rus İlişkileri, Soğuk Savaş Sonrası, Çatışma Alanları, İşbirliği Alanları
The relations between the Republic of Turkey and the Russian Federation (formerly the USSR), both of which emerged in the international arena in the first quarter of the 20th century as the predecessors of two ancient imperials, Ottoman and Russian empires, having dominated the world for a while throughout history, have always been of interest for historians and political scientists. As a result of geopolitical and geostrategic conditions, the periods of mutual rapprochement and cooperation between these two competing states are rarely encountered. In fact, considering the historical backgrounds of Turkey and Russia, some external factors, particularly from the West, are usually noted to have hindered the development of good relations between these two 'difficult' and 'enforced' neighbours for sharing a similar geography. The Cold War era, when both countries were in the enemy camps and bilateral relations were very limited, was an unfavourable experience for both Turkey and Russia in many respects. However, the end of the static Cold War period, which was inefficient in terms of cost-benefit for both countries, enabled the relations of them to gain more dynamism and diversity. Even so, this new era during which bilateral relations gained a relative momentum was subjected to different perceptions by Turkish and Russian decision makers. As a result, some ethnic and regional conflicts, caused by the geopolitical space areas following the collapse of the USSR in the regions close to Turkey such as the Balkans, the Caucasus and Central Asia, have delayed the good relations and rapprochement thriving between the two countries. This study examines the threats and opportunities reflected in the Turkish-Russian relations which have gained a relative dynamism and acceleration after the Cold War in two periods within the context of the concepts of 'conflict' and 'cooperation'. One of the main parts of the study, the 1990s, during which the mutual negative perceptions inherited by the Cold War had yet to end in bilateral relations, have been considered as a period of competition and conflict caused by geopolitical risk factors for both Turkey and Russia. On the other hand, the 2000s, when the problem areas between the two countries were resolved or compartmentalized, have been depicted as a period of prevailing effective cooperation rather than conflict in bilateral relations. And it is especially noted that a powerful dialogue and communication network have been established on the leadership levels of the two countries. Key Words: Turkish-Russian Relations, Post-Cold War, Conflict Topics, Cooperation Topics
