Şehbenderzâde Filibeli Ahmet Hilmi'nin A'mâk-ı Hayal adlı eserinde hakikat kavramı

Abstract

Bu çalışma Filibeli Ahmet Hilmi'nin, A'mâk-ı Hayal adlı eserinde Hakikat olgusunu nasıl ele aldığını ve tasavvufi anlayışın felsefi olarak yorumunu içermektedir. Bütün dünya dinlerinin, varlığın tezahürlerinden ziyade öz ya da Mutlak Hakikat bağlamında aynı gerçeğe yüzünü döndüğünü, fakat dilsel ve ifadesel anlamda birbirinden ayrıldığını görmekteyiz. Bu ayrılık, dinlerden ziyade her bir dinin savunucuları ya da bu dinlere inanan bireyler tarafından hakikatin merkezinin değiştirilmesi ve yeni bir algı oluşturulmasından kaynaklanır. Yani ister doğru ister yanlış olsun her dini öğretinin kaynağından ziyade savunmuş olduğu bir Mutlak Hakikat iddiası vardır. Yine her din bir ebedi saadet fikrine dayandırılır. Asıl dikkati celb eden nokta şurasıdır ki, her birey(insan, fert) bir coğrafyada veya geleneğin içerisinde doğar. Bu tercihe mahsus bir şey olmayıp doğal bir belirlenim sonucu gerçekleşir. Haliyle doğan her birey bir Mutlak Hakikat ve Ebedi Saadet fikrinin de içine doğar. Bu durum her ne kadar akli, buluğ çağa varınca değişeceği söylense de, iyi derecede felsefi bilgiye sahip olarak ve Mutlak Hakikat iddiasında bulunan dinlerin hemen hemen hepsinin öğretileri inceleyerek hakiki bir tercihte bulunmanın ve bunun sonucunda alınan karar doğrultusunda bireyin sağlıklı ve tahkiki bir inancı benimseneceğine kanaat getirebiliriz. Peki, dünya nüfusunun kaçta kaçı böyle bir tercih hakkını kendinde görüyor ya da bu tercihe ulaşma noktasında tüm bunları uyguluyor? Doğduğu coğrafyanın izlerini taşıyan benlik, Mutlak Hakikat'i sadece kendi coğrafyasının ürünü gibi algılamaktadır. Oysaki postmodern dünya ve küreselleşme etkisi, iletişim kaynaklarının hızlı gelişmesi artık kültürleri yakınlaştırmış ve dinlere inan bireylerin etkileşimini kolaylaştırmıştır. Varlığın girift ve kozmopolit görünümünün içinde ve tezahür çokluğunun karşısında kalan bireyin, Mutlak Hakikat hakkındaki yerel hakikat algısı silinmeye ve asıl gerçek olan ve tüm dinlerin arka planındaki ortak hakikat ise muğlak bir halde belirmeye başlar. Filibeli Ahmet Hilmi ise bu yerel hakikat ve muğlak hakikat görüntüsünü yıkmak için etkili bir fikre sahiptir. Bu fikir ise tüm insanların aynı Mutlak Hakikat'e bağlı olduğunu göstererek, tasavvufi gelenekte olduğu gibi var olan her şeyi Vahted-i Vücud nazarında birleştirerek, saf ve yetkin bir öze, varoluş kaynağına bağlamak ile mümkün olur. Bu çalışma, hakikatin çok yönlü incelenmesi ve Mutlak Hakikat fikrinin Ahmet Hilmi nazariyesinden hareketle din felsefesinin bağlamına sadık kalarak nasıl bir görünüm arz ettiğini göstermeyi amaçlar. Çağımız problemlerinin çözümü dinlerin çatışmasından çok din adamlarının ya da konuya hâiz felsefe erbâbının gerçek felsefe düsturuyla ve Hakikate sadık kalarak birlikte hareket etmesini zorunlu kılar. Bu bütün dinlerin ve öğretilerin yeğene amacı olmalıdır. Nitekim insan ve yaşadığımız evren birdir. Bu birlik çatışmayı değil hakikate ulaşma yolunda birlikteliği gerektirir. Bu çalışmanın yetkinlik açısından derecelendirmeye girmese de iyi ve ulvi bir amaca hizmet etmesi ile okuyan herkesin zihnindeki soruları bileyerek daha yetkin çalışmalara kapı aralayacağı kanaatindeyiz. Anahtar Kelimeler: Hakk, Hakikat, A'mâk-ı Hayal, İnsan, Sezgi

This study includes how Filibeli Ahmet Hilmi deals with the fact of Truth in his book A'mâk-ı Hayal and the philosophical interpretation of Mystical understanding.We see that all religions of the world have turned their faces to the same truth in the context of self or Absolute Truth rather than manifestations of being, but are separated from each other in linguistic and expressive terms.This divergence arises from the change of the center of Truth and the creation of a Specific view by the advocates of each religion or by individuals who believe in it, rather than religions.In other words, there is a claim of the Absolute Truth that every religious doctrine, whether right or wrong, is defended rather than its source.Again, every religion is based on the idea of eternal bliss.The point that draws attention is that every individual (human, individual) is born in a geography or tradition.This is not a preference but a natural determination.Naturally every individual born as such is born into the idea of an Absolute Truth and Eternal Felicity.Although it is said that this situation will change when it reaches the age of mind, today, we can conclude that having a good philosophical knowledge and studying the teachings of almost all religions claiming Absolute Truth will make a genuine choice and adopt a healthy and verified belief in line with the decision taken.So, how many of the world's population sees such a right of choice or does it apply to reach this choice? The self, bearing the traces of the geography in which it was born, perceives the Absolute Truth as the product of its own geography.However, the postmodern world and the impact of globalization, the rapid development of communication resources have now brought cultures closer and facilitated the interaction of individuals who believe in religions. Within the intricate and cosmopolitan appearance of the being and facing the multiplicity of manifestations, the knowledge of the local Truth about the Absolute Truth begins to be erased and the common Truth, which is the real truth, behind all religions begins to appear in the vague. Filibeli Ahmet Hilmi, on the other hand, has an effective idea to undermine this vision of Local Truth and Ambiguous Truth. This idea is made possible by showing that all people are bound by the same Absolute Truth and connecting everything that exists in the view of "Vahted-i Vücud" to a pure and competent source of existence, as in the mystical tradition. This study aims to show how the idea of the Absolute Truth is based on the view of Ahmet Hilmi while remaining true to the context of the philosophy of religion. The solution of contemporary problems necessitates the clergy or the philosophers of the subject to act together with the true philosophy and faithfulness to the truth rather than the conflict of religions. This should be the sole purpose of all religions and teachings. Indeed, the human being and the universe we live in are one. This unity does not require conflict, but unity on the way to truth. Although this study does not rank in terms of competence, we believe that it will serve the purpose of a good and sublime and will open the door to more competent studies by knowing the questions in the minds of everyone who reads. Key Words: Truth, Reality, A'mâk-ı Hayal, Human, Perception