Lise öğrencilerinin utangaçlık düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada lise öğrencilerinin utangaçlık düzeyleri bazı değişkenlere göre karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini, 2001-2002 eğitim - öğretim yılında Malatya il merkezinde bulunan Malatya Lisesi, Özel Rahime Batu Lisesi ve Fatih Liseleri' ne devam eden öğrenciler arasından random yolu ile seçilen 190 kız, 310 erkek olmak üzere toplam 500 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmanın bağımlı değişkeni olan utangaçlık düzeyini ölçmek üzere "Utangaçlık Ölçeği", öğrencilerin ailelerinin gelir durumlarını belirlemek için "Sosyo-Ekonomik Düzey Ölçeği (SED)" kullanılmıştır. Öğrencilerin kişisel, ailevi ve başarı durumlarıyla ilgili bağımsız değişkenleri belirlemek için araştırmacı tarafından geliştirilen "Kişisel Bilgi Formu" kullanılmıştır. Elde edilen veriler, grupların ikili olmaları durumunda bağımsız gruplar için kullanılan "t Testi", çoklu gruplarda "Tek Yönlü Varyans Analizi" tekniği ile çözümlenmiştir. Varyans analizi sonucunda elde edilen F değerinin anlamlı çıkması halinde gruplar "Tukey HSD Testi" ile karşılaştırılmıştır. Araştırmada hata payı.05 olarak kabul edilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular şu şekilde özetlenebilir: 1. Lise öğrencilerinin utangaçlık düzeyleri ile cinsiyetleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. 2. Lise öğrencilerinin utangaçlık düzeyleri i büyük bir bölümünü geçirdikleri yerleşim anlamlı bir fark bulunmamış ancak, yaşa şehir ya da büyük şehirlerde geçiren öğrencilerde ise düşük utangaçlık düzeyi saptanmıştır. 3. Lise öğrencilerinin utangaçlık düzeyleri ile algıladıkları akademik başarı durumları arasında anlamlı bir farklılık bulunmuş, akademik başarı yönünden kendini iyi algılayan öğrencilerin utangaçlık düzeyinin daha düşük olduğu saptanmıştır. 4. Lise öğrencilerinin utangaçlık düzeyleri ile anne-babalarının eğitim durumları arasında anlamlı bir farklılık bulunmuş, anne-babaları üniversite ve dengi okul mezunu olanlar ile babaları lisans üstü eğitim görenlerin utangaçlık düzeylerinin daha düşük olduğu saptanmıştır. 5. Lise öğrencilerinin utangaçlık düzeyleri ile ailelerinin gelir durumları arasında anlamlı bir farklılık bulunmuş, aileleri yüksek gelir durumuna sahip öğrencilerin daha düşük utangaçlık düzeyine sahip oldukları saptanmıştır. 6. Lise öğrencilerinin utangaçlık düzeyleri ile algıladıkları anne-baba tutumları arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. 7. Lise öğrencilerinin utangaçlık düzeyleri ile fiziksel görünümlerini algılama şekilleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmuş, fiziksel görünüm algısı olumlu olanların daha düşük utangaçlık düzeyine sahip oldukları saptanmıştır. 8. Lise öğrencilerinin utangaçlık düzeyleri ile ders dışı zamanlarda sosyal ve kültürel faaliyetlere katılma durumları arasında anlamlı bir farklılık bulunmuş, sosyal ve kültürel faaliyetlere katılan öğrencilerin daha düşük utangaçlık düzeyine sahip oldukları saptanmıştır. HI 9. Lise öğrencilerinin utangaçlık düzeyleri ile zamanlarını geçirme şekilleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmuş, zamanını başkaları ile geçirmekten hoşlanan öğrencilerin daha düşük utangaçlık düzeyine sahip oldukları saptanmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular tartışılmış, yorumlanmış ve lise öğrencilerinin utangaçlık düzeylerini azaltıcı önerilerde bulunulmuştur. Bu önerilerden bazıları şunlardır: 1. Aile içerisindeki tutumlarının çocuklar üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri hakkında anne-babalar bilinçlendirilmelidir. Bu konuda, psikolojik danışmanlar tarafından anne-baba eğitimi şeklinde belirli aralıklarla velilerle bir araya gelerek açıklayıcı bilgiler verilmelidir. 2. Küçük yerleşim birimlerinden şehir veya büyük şehirlere öğrenim için gelen öğrencilerin çevreye ve sosyal iletişim ortamına uyum problemleri, arkadaşlık edinmede yaşayabilecekleri problemler onların belli bir sürede olsa utangaç davranmalarına neden olabilir. Bu durumdaki öğrencilerin uyum problemlerini gidermek ya da iletişim çeşitliliğine sahip olabilmeleri için okullarında gerekli rehberlik ve psikolojik danışma hizmeti verilebilir. 3. Utangaçlığın ve kaygının sosyal ortamlardan korkma ve kaçınmaya neden olduğu düşünüldüğünde, bu tür çocukların sosyal faaliyetlere katılmaları için destek verilmeli, yüreklendirilmeli, bu yolla kendilerini ifade etmelerine, kendilerine güvenmelerine ve olumlu bir benlik algısı geliştirmelerine yardımcı olunmalıdır. 4. Bu araştırmadaki evren ve örneklem daha kapsamlı alınıp, ilköğretim düzeyindeki öğrencilerle veya geniş aralığa sahip çeşitli yaş grupları ile yaş, sınıf düzeyi, akademik baş arı bir önceki yıla ait karne not ortalamalarına göre), anne baba IV tutumları, kardeş sayısı, doğum sırası, özsaygı düzeyi, yalnızlık düzeyleri ve diğer demografik değişkenlere ilişkin çok yönlü, karşılaştırmalı bir araştırma yapılabilir. 5. Araştırmada test edilecek değişkenlerin ilgili ölçek ya da envanter ile ölçülmesi, istatistiksel yönden daha anlamlı ve gerçeğe yakın sonuçların elde edilmesini sağlayabilir.