ROMA HUKUKUNDA DEVLETİN MİRASÇILIĞI

Abstract

Roma hukukunda mirasçılar, miras bırakanın vasiyetname ile mirasçı ataması yoluyla belirlenmiştir. Bunun yapılmadığı durumlarda kanuni mirasçıların kimler olacağı ius civile mirasçılığı ile düzenlenmiş, zaman içinde uygulamada oluşan boşluklar praetor mirasçılığına ilişkin düzenlemelerle giderilmiştir. Iustinianus Dönemi’nde ise kan hısımlığına bağlı mirasçılığın esas kabul edildiği görülmektedir. Bu gelişim sürecinin içinde devletin mirasçılığı kurumuna ilişkin düzenlemelere günümüz Türk hukukundaki şekliyle rastlanmamaktadır. Buna rağmen atanmış mirasçının ya da kanuni mirasçının bulunmadığı ya da mirasçıların mirası iktisap etmelerinin hukuka uygun olmadığı durumlarda miras bona vacantia yani sahipsiz miras olarak nitelendirilmiş ve hukuki düzenlemelerle devlet hazinesi tarafından iktisap edileceği kabul edilmiştir. Sahipsiz mirasın devlet hazinesine intikalinin ilk kez düzenlendiği kanunlar, İmparator Augustus tarafından çıkarılan Lex Iulia de Maritandis Ordinibus ve Lex Iulia et Papia Poppaea olmuştur. Bu kanunların uygulamada Lex Caducaria olarak da adlandırılan düzenlemeleri ile evli olmayanların ve evli olup çocuksuz olanların mirasçı olma ehliyetleri kısıtlanmış ve bu kişiler yerine belirli koşullarla devlet hazinesinin mirası iktisap edeceği kabul edilmiştir. Bunun dışında mirastan mahrumiyet, vasiyetnamenin değiştirilmesi, vasiyetnameye itiraz edilmesi durumlarında mirasın devlet hazinesine intikalini kabul eden düzenlemeler bulunmaktadır.