Klasik dönem osmanlı kaynaklarında devlet sorunları ve çözüm yolları

Abstract

Siyasal örgütlenmenin en üst modeli olan devlet aynı zamanda tüm toplumsal ilişkilerin düzenlendiği gelişmiş bir formasyondur. Bu nedenle sosyo-ekonomik ve politik alanda karşılaşılan sorunların belirtileri ilk olarak devlet idaresinde kendisini gösterdiği gibi bu tür sorunların çözümü için dikkatler de ilk olarak devletin kurumsal ve işlevsel yapısına yöneltilmiştir. Bu bağlamda örgütlenme ve yönetim bakımından tarihte en çok dikkat çeken devletlerden biri olan Osmanlı imparatorluğu’nda da zamanla ortaya çıkan idari ve iktisadi sorunların kaynağı yine devletin işleyişinde aranmış, toplumsal gönenç ve kalkınmanın yolunun öncelikle devletin ıslah edilmesinden geçtiği düşünülmüştür. Bu kapsamda zamanın önde gelen devlet adamı ve düşünürleri tarafından yapılan öneriler ve eleştirileri içeren çalışmalar, Osmanlı tarihinde “Siyasetname” adıyla anılmaktadır. Bu çalışmalar tarihsel bir belge olmanın ötesinde güncel sorunların kaynaklarını saptamada teşhis kolaylığı sağlayacak poligenetik nitelikler taşıdığı için günümüzde de büyük önem taşımaktadır. Bu makalede Osmanlı siyasetnameleri içinde yer almasına karşın üzerinde çok az çalışma yapılmı olan Defterdar Sarı Mehmet PaĢa’nın “Nesayih’ül Vüzera Ve’l-Ümera” adlı eseri devlette reform çabaları bağlamında analiz edilmektedir. Çalışmada tarihsel ve betimsel yöntemler kullanılmıştır.