TÜRK MODERNLEŞMESİNİN YAPRAK DÖKÜMÜ ROMANININ SİNEMA VE TELEVİZYON UYARLAMALARI ÜZERİNDEN DÖNEMSEL İNCELENMESİ

Abstract

Bu çalışmada Türk modernleşmesinin Batılılaşma olarak tanımlanan döneminin kurgusal anlatımları incelenmektedir. Bu amaçla modernleşme dönemini konu alan bir roman ve bu romanın sinema ve televizyon filmi uyarlamaları ele alınmıştır. Bu amaç doğrultusunda Türk edebiyatının en popüler eserlerinden biri olan Yaprak Dökümü romanı ile söz konusu romanın sinema ve televizyon filmi uyarlamaları birlikte ele alınmıştır. Reşat Nuri Güntekin’in Yaprak Dökümü isimli romanı 1930’ların başlarındaki Türkiye’nin modernleşme sürecini orta sınıfa dahil bir ailenin yaşamı üzerine kurgulamıştır. Romanda Batılılaşma ile toplumun bir kısmının maddi ve manevi yıkıma uğradığı iddia edilmektedir. Romanın daha sonraki yıllarda sinema ve televizyon filmi uyarlamaları yapılmıştır. Batılılaşmanın kurgulanmış yazılı anlatımının yıllar sonra yapılan görsel kurgulanmasındaki değişimlerin saptanmasına çalışılmıştır. Yaprak Dökümü romanı ve modernleşme üzerine yapılmış çalışmaların olmasına rağmen Batılılaşmanın yıkıcılığını konu alan bir metnin farklı yıllarda sinema ve televizyonda dönemlere göre değişimi incelenmemiştir. Romanın yıllar sonra yapılacak sinema ve televizyon filmi uyarlamaları Türkiye’nin ekonomik ve sosyal değişimler yaşadığı yıllara rastlamıştır. Adı geçen romanın konusu ve ana teması uyarlandığı döneme göre değişikliler göstermiştir. Roman ve romanın sinema ile televizyon filmi uyarlamaları Türkiye’de yaşanan değişimlerin bir belgesi olarak görülebilir. Batılılaşmayı sorunsal edinen romanın sinema ve televizyon uyarlamaları yapıldıkları dönemi de yansıtmaktadırlar. 1960, 1980 ve 2000’li yılların Türkiye’si romanın görsel aktarımında etkin olmuştur. Bu dönemlerin çelişkilerle dolu hayat şartlarından uyarlamalar bağımsız kalamamıştır. Giderek romanın ana teması olan modernleşmenin kötü sonuçlarının ve Batılılaşmanın artık konu edilmediği, vurgulanmadığı sonucuna varılmıştır. Eser, postmodern bir aile melodramına dönüşmüştür. Roman ve uyarlamalar sosyolojik değerlendirmeyle ele alınmaya çalışılmıştır. Bu nedenle de söz konusu roman ve roman uyarlamaları “değer (value) sistemindeki değişimler” ve “kurumsal değişimler” üzerinden incelenmiştir. Değişimin gösterilmesi amaçlanmıştır. Dönemsel bir bakış açısıyla sinema ve toplum arasındaki ilişki göz önünde tutularak betimsel bir çalışma ortaya konulmuştur.