Bir metnin sosyolojik açıdan okunması diğer okuma biçimleriyle kıyaslandığında daha avantajlı gözükmektedir. Yazar, eser, okur ve ilk üç bileşeni kapsayan toplum öğesi sosyolojik okuma sürecinde önemli faktörlerdir. Sosyal teorilere dayalı diğer okuma biçimleri bazı sınırlılıklara sahipken sosyolojik okuma, araştırmacılara daha geniş bir perspektif sunar. Bu çalışmada, Aphra Behn'in ?Oroonoko veya Soylu Köle? romanını, sosyolojik imgelemin bütüncül perspektifiyle okunması amaçlanmıştır. Behn'in eseri, sömürge edebiyatının birçok arketipini bünyesinde barındıran bir metin olarak, bir süreliğine İngiliz Edebiyatı'nda soylu vahşinin ilk sunumu; sömürgecilik karşıtı, kölelerin serbest bırakılması ve azat edilmesini destekleyen ilk roman olarak okunmuştur. Zamanla eleştirel bir okur grubu ortaya çıkmıştır. Bu grup, metine dair sahip olunan bu tür algıların ve rutin okumaların sarsılmasına ve gizemli noktaların açığa çıkarılmasına çalışmıştır. Bu çalışma da rutin okumaları sarsarak; bütüncül kavrayışını Edebiyat Sosyolojisinden alan kendi perspektifiyle benzer bir ideale hizmet eder. Bu çalışma kapsamında toplum ve edebiyat ilişkisine dair bazı konular ve kavramlar tartışılmıştır. Tarihsel arka plan dâhilinde ?kölelik, sömürgecilik, şarkiyatçılık, ırkçılık? gibi bazı kavramlar tanımlanmaya ve anlaşılmaya çalışılmıştır. ?Sömürgeciliğin ve Köleliğin Meşruiyeti? kölelik ve sömürgeciliğe dair muğlak bir meselenin açıklığa kavuşturulması açısından tüm bu konular içerisinde en önemli olanıdır. Shakespeare'den Defoe'ya sömürge edebiyatının ortaya çıkışı da tartışılmıştır. Behn'in sosyal statüsü, ideolojisi, eğitimi, arkadaş çevresi, ailesi, mesleği, medeni durumu ve hayatındaki değişimler de analiz edilmeye çalışılmıştır. Sosyolojik biyografisinin yanı sıra metindeki retoriği de çözümlenmeye çalışılmıştır. Son bölümde Behn'in eseri, kölelik ve sömürgecilik yönünden incelenmiştir. Sömürgecinin ve sömürülenin portreleri çizilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma sonucunda, Behn'in metninin kölelerin azat edilmesinden yana olmadığı ve sömürgecilik karşıtı olmadığı sonucuna varılmıştır. Metin, karakterlerin köleleriyle olan ilişkileri açısından okunduğunda Behn'in söyleminde iki tür sömürgecilik modeli çözümlemek mümkün gözükmektedir. Birisi, Behn tarafından desteklenmekte diğeri ise eleştirilmektedir. Behn, şiddetle yönetilen ve işkenceye uğrayan kölelere sempati duyarken bir yandan da bünyesinde şiddet ve işkence olmayan yeni bir kölelik ve sömürgecilik paradigması kurmaya çalışmaktadır. Behn, okurlarına kölelerine asla eziyet etmeyen onları şiddet olmaksızın yöneten bazı karakterler ve aynı zamanda kölelerine tam tersi yönde muamelede bulunan bazı karakterler tanıtmaktadır. Bu mevzudaki temel sorun şudur: Gerçek hayatta şiddet olmaksızın var olan böyle bir sömürgecilik modelini görmek mümkün müdür? Sömürgecilik tarihine baktığımızda böylesi bir sömürgeciliğin daha önce var olmadığını görebiliriz. Öyleyse Behn, sömürgecilik ve köleliğe dair ütopik bir teori kurmaktadır. Böylece retoriğiyle yanılsamalar üretmekte ve plantasyon sahiplerinden oluşan yönetici sınıfı desteklemektedir. Fakat Behn, bunu yaparken (sömürgecilik ve köleliğe duyulan) nefretin yönünü zenginler sınıfının mensuplarından aşağı sınıf üyelerine çevirmek için bazı karakterleri nesneleri olarak kullanmaktadır. Behn'in barbar karakterlerinin de üst sınıfa ait olmaları gerçeğine rağmen, tutumları ve ahlaki değerleri Behn tarafından aşağı sınıfla ilişkilendirilmektedir. Bu çelişkide Behn'in görevi nedir? O, ürettiği yanılsamalar sayesinde, kendini beyaz sömürgeci ve sömürülen siyah nesne arasındaki barış elçisi olarak takdim eder. Behn'in metninde şiddetten ve işkenceden arındırılmış yeni bir sömürgecilik modeli sunulmaktadır. Böyle olsa bile, bütün köleler Behn'in gözünde aynı değere sahip değildir. Oroonoko, Behn için soyluluğu ve Avrupalılaştırılmış olduğu için değerlidir. Bununla birlikte romanın sonunda irrasyonel bir köleye dönüşecek ve eşinin canına kıyacaktır. Hikâyenin sonlarına doğru Behn'in soylu vahşiye dair fikirleri de değişecektir. İlk bakışta kölelere sempati duymasına rağmen, eserinin retoriğinde şarkiyatçı, ırkçı ve sömürgeci tutumlarını okumak mümkündür.
Sociological reading of a text seems more advantageous when compared to other reading forms. Author, work, reader and society (covering all the first three factors) are very important factors in the process of sociological reading. While some other reading forms that are based on different social theories may have some limitations, sociological reading presents a wider perspective to researchers. In this study, it was aimed to read the famous novel of Aphra Behn, ?Oroonoko or The Royal Slave? from the holistic perspective of sociological imagination. As a text containing the most of the archetypes of colonial literature, Behn?s work has been read as the first presentation of the noble savage, first anti-colonialist, first emancipationist and abolitionist novel for some time in English Literature. In time, a group of critical readers occurred to demystify and disrupt such perceptions and routine readings of the text. This study serves to a similar ideal by disrupting the routine readings from its own perspective that takes its holistic comprehension from the Sociology of Literature. Within the scope of this study, some terms related to the relationship between society and literature were discussed. Within the historical background, some terms such as ?slavery, colonialism, orientalism and racism? were defined and tried to be understood. ?Legitimacy of Colonialism and Slavery? is the most important one of all these topics for the demystification of an ambiguous point about colonialism and slavery. Emergence of colonial literature from Shakespeare to Defoe was discussed, too. Behn?s social status, ideology, education, social circle, family, job, marital status, changes in her life were tried to be analyzed. In addition to her sociological biography her rhetoric in the text was also tried to be analyzed. In the final chapter, Behn?s work was analyzed in terms of the slavery and colonialism. The portraits of the colonizer and the colonized were tried to be drawn. As a result of this study it was found that Behn?s work isn?t an abolitionist and anti-colonialist text. When the text is read from the perspective of the relationships of the characters with their slaves, it seems possible to analyze two kinds of colonialism models in Behn?s discourse. One is criticized and the other is supported by Behn. While she sympathizes with the slaves who were tortured and governed by violence she tries to construct a new paradigm of colonialism and slavery in which there is no violence and torture. Behn, introduces to her readers some characters who never tortures but governs their slaves without violence and in the same time some other characters that treat their slave vice versa. At this point the main problem is that is it really possible to see such a colonialism model that exists without violence in real life? When we look at the history of colonialism, we can see that there has never been such colonialism before. So, Behn constructs a utopic theory of colonialism and slavery. Thus she produces mystifications with her rhetoric and supports the ruling class of plantation owners. But when Behn does it, she uses some characters as her objects to change the direction of hatred (felt for the colonialism and slavery) from upper class to the members of the lower class. Despite the fact that Behn?s barbarian characters also belong to the upper class, their attitudes and morals are associated with lower class by Behn. What is Behn?s duty in this dilemma? She introduces herself as the peace envoy of a utopic colonialism between the white colonizer and black colonized object, thanks to the mystifications that she produces. A new colonialism model is shown as sterilized from violence and torture in Behn?s text. Even so, all the slaves don?t have the same value in Behn?s eye. Oroonoko is valuable for Behn as he is a royal slave and Europeanized one. However he will be an irrational slave and murder his wife at the end of the novel. Behn?s views about `noble savage? will also change towards the end of the story. Although she sympathizes with the slaves at first sight, it is possible to read her orientalist, racist and colonialist tendencies within the rhetoric of her work.
