OSMANLI SON DÖNEMİNDE KAZA İDARE YAPISI VE İDARECİLERİ: AKÇADAĞ KAZASI ÖRNEĞİ (1870-1920)

Abstract

Tanzimat dönemi Osmanlı taşra reformlarını somut olarak görebilmenin en iyi yolu, uygulama alanlarına ve uygulayıcılarına bakmaktır. 1871’den sonra büyük oranda şekillenen vilayet, sancak, kaza ve nahiye düzeyindeki idarî teşkilat ve bunların başındaki mülkî amirlerle yürütülen bu sürecin başarı düzeyini belirleyen önemli etkenlerden birisi de hiç şüphesiz taşra idarecileridir. Buradan hareketle, 1870-1920 yılları arasında Malatya sancağına bağlı olan Akçadağ kazası özelinde devletin reformlarının yansımaları izlenebilmektedir. Elli yıllık periyotta meydana gelen idarî gelişmelere paralel olarak Akçadağ kazasında merkezden atanan otuz beş kaymakam görev yapmıştır. Vilayet ve sancak düzeyinde olduğu üzere, kaza idaresinde de sıklıkla yaşanan görevden ayrılma ve göreve başlamalar doğal olarak idarî istikrarsızlığı da beraberinde getirmiştir. Bunun bir sebebi kaymakamların idarî yönden ortaya koyduğu zafiyetler ve şahsi sorunlar iken öteki sebebi yereldeki vatandaşlarca iletilen şikâyetlerin sebep olduğu soruşturmalardır. Kaymakamlara idarî yönden kaza idare meclisi ile birlikte nâib, mal müdürü, tahrirat kâtibi, nüfus memuru, sandık emini ve telgraf memuru gibi diğer görevliler eşlik etmişlerdir. Kaymakamların idarî açıdan verdikleri kararlarda, yetişme tarzları ve idarî tecrübeleri büyük öneme haizdir. Bundan dolayı önceki görevleri, doğum tarihleri, eğitim durumları, atama ve yer değiştirme usulleri ile emeklilik, maaş, soruşturma ve ceza gibi gelişmeleri birçok açıdan detayları ile birlikte ele alınmıştır. Dönemin sonunda konumunu koruyan Akçadağ, Malatya’nın bir kazası olarak Cumhuriyet’e intikal etmiştir. Bu statüsünü günümüzde de devam ettirmektedir.

The best way to see the Tanzimat-Era Ottoman provincial reforms concretely is to look at their application areas and implementers. Undoubtedly, one of the important factors determining the level of success of this process, which was carried out with the administrative organization at the level of province, sanjak, district and township, which was shaped to a large extent after 1871, and the civil chiefs at the head of them, is undoubtedly the provincial administrators. From this point of view, the reflections of the reforms of the state can be observed in the Akçadağ district, which was connected to the Malatya sanjak between 1870-1920. In parallel with the administrative developments that took place in the fifty-year period, thirty-five district governors appointed from the center served in the Akçadağ district. As in the province and sanjak level, leaving the duty and taking office frequently in the district administration naturally brought along administrative instability. One reason for this is the administrative weaknesses and personal problems revealed by the district governors, while the other reason is the investigations caused by the complaints made by the local citizens. The district governors were accompanied administratively by other officials such as the district administrative council, the naib, the property manager, the registration clerk, the civil registry officer, the ballot box trustee and the telegraph officer. In the administrative decisions of the district governors, their upbringing and administrative experience are of great importance. For this reason, his previous duties, birth dates, educational status, appointment and relocation procedures, and developments such as retirement, salary, investigation and punishment are discussed in detail in many aspects. Akçadağ, which preserved its position at the end of the period, was transferred to the Republic as a district of Malatya. It maintains this status even today.