İlköğretim okullarında öğretmenlerin sergiledikleri liderlik rollerine ilişkin bir değerlendirme (Hatay ili örneği)

Abstract

Bu çalışma, ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin sergiledikleri liderlik rollerine ilişkin yöneticilerin ve öğretmenlerin algı ve beklentilerinin ne düzeyde olduğunu ortaya çıkarabilmeyi amaçlamıştır. Araştırmada, analiz tekniği olarak hem nicel hem nitel boyutları içeren karma yöntemler kullanılmıştır. Çalışma, nicel verilerin elde edilmesinden sonra, nitel verilerle tamamlanmıştır. Nicel boyutta anket tekniği, nitel boyutta ise odak grup görüşmesi tekniği kullanılmıştır. Öğretmen evreninden örneklem alınırken, öğretmen sayısı 20 ve üzerinde bulunan okullardan oranlı küme örnekleme yapılmıştır. Yönetici örneklemi belirlenmesinde ise evrende 20 ve üzerinde öğretmen sayısına sahip olan okullarda bulunan tüm yöneticilere ulaşılmıştır. Yansızlık ilkesine uygun olarak, Hatay ili merkez ilçe sınırları içerisinde bulunan 2833 öğretmen ve 271 yöneticinin görev yaptığı 146 ilköğretim okulu arasından, öğretmen sayısı 20-30 arası, 31-50 arası ve 51 ve üzeri sayıda öğretmen bulunan 16 resmi ilköğretim okulu, evrendeki 3 özel ilköğretim okulu ve bu okulların her birinde görev yapan sınıf öğretmeni ve branş öğretmenlerinin tamamı örnekleme alınmıştır. Evrende bulunan 3 özel ilköğretim okulu da örnekleme doğrudan alınmıştır. Verilerin analizi 721 veri toplama aracı ile gerçekleştirilmiştir. 656 (%91,0) katılımcı, resmi ilköğretim okullarında ve 65 (%9,0) katılımcı da özel ilköğretim okullarında görev yapmaktadırlar. Nitel boyutta, 18 öğretmen ve 12 yöneticiden oluşan toplam 30 kişi ile altışarlı gruplarla gerçekleştirilen ve 5 odak grup oturumunu içeren yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Nicel araştırma tekniklerine göre, öğretmen liderliğine ilişkin öğretmen ve yöneticilerin algı ve beklentilerini belirlemek amacıyla ?Öğretmen Liderliğine İlişkin Algı ve Beklenti Belirleme Ölçeği-ÖLAB? geliştirilmiş ve çalışmada kullanılmıştır. Yarı yapılandırılmış odak grup görüşmelerinde, katılımcılara araştırma ölçme aracından dönüştürülerek oluşturulan 3 soru ve sonda sorular yöneltilmiştir. Araştırmada elde edilen verilerin çözümlenmesi amacıyla, aritmetik ortalama, standart sapma, yüzde, t-testi, ve Tek Yönlü Varyans Analizi testleri yapılmıştır. Nitel boyutta ise görüşmelerde kaydedilen sesler ve yazılı metinler deşifre edilmiş ve metinler üzerinde kodlama çalışması yapılmıştır. Katılımcıların aritmetik ortalamaları incelendiğinde, tüm boyutlar ve ölçeğin toplamından alınan puanlar açısından, beklenti puan ortalamalarının algı puanlarından farklı olduğu görülmektedir. Katılımcıların öğretmen liderlik rollerine ilişkin beklentilerine ait aritmetik ortalama 110,99 (Her zaman) iken, öğretmen liderlik rollerine ilişkin algılarına ait aritmetik ortalama 96.66'dır (Sık sık). Kurumsal gelişme, mesleki gelişim ve meslektaşlarla işbirliği boyutlarında hem öğretmenlerin hem de yöneticilerin çoğunluğu okullarında belirli bir düzeyde öğretmen liderliğinin var olduğunu gösteren davranışlar sergilendiği sonucunu destekler doğrultuda görüşler ifade etmişlerdir. Katılımcılarla gerçekleştirilen görüşmelere dayalı olarak, öğretmen liderliğine ilişkin beklentilerinin, algı düzeyine göre yüksek olduğu söylenebilir. Buna göre, nicel olarak elde edilen veriler, nitel olarak elde edilen veriler tarafından da desteklenmektedir.

This study aimed to reveal ?to what degree do teachers and administrators perceive that teacher have leadership roles in elementary schools? and ?to what degree do teachers and administrators expect that there ought to be teacher leadership roles in elementary schools? In this study both quantitative and qualitative methods were used. The study was completed with qualitative data. Surveys were the quantitative data gathering method and focus group was the qualitative one. The population of the study comprised 2833 teachers and 271 administrators who were working for elementary schools in Hatay province central district. Elementary schools that have less than 20 teachers were not included in the study. There were 3 private elementary schools. Total number of surveys which was returned to the researcher was 795. Because of some faults, seventy four of them were used in data analysis. Six hundred and fifty six (91,0%) of the participants were from state elementary schools and 65 (9,0%) of them were working in private schools. There were five semi-structured focus group with 30 participants. Twelve teachers were from state schools, 6 were from private schools, and there were 12 administrators. To gather quantitative data, a 25 items five scale Lykert type inventory, The Questionnaire of Perception and Expectation on Teacher Leadership Roles ? QPETLR, was developed by the researcher to reveal teachers and administrators? perceptions and expectations on teacher leadership roles. During semi-structured focus group interviews, participants were asked 3 questions transformed from inventory questions and some other questions to get detailed understanding. To analyze the data, mean, standard deviation, frequency, t-test and one way ANOVA were used. For qualitative analysis, audio-taped sounds, and written texts were transcribed and changed into texts. Then, the transcribed texts were coded. According to arithmetic means, total points of expectation were different. While the mean for expectation was 110.99 (always), it was 96.66 (frequently) for perception. The interviews revealed that the expectations of the participants for teacher leadership were quite above the perceptions. That is to say that the quantitative results were supported by the qualitative results.