Ortaöğretim okullarında öğretmenlerin kararlara katılımı

Abstract

133 ÖZET Bu araştırmanın amacı, Lise müdür ve öğretmenlerinin okul düzeyinde alınmakta olan kararlara katılmasına ilişkin beklentileri ve gerçek duruma ilişkin algılarını; bu beklenti ve algıların müdürlerin ve öğretmenlerin kişisel değişkeliklerine ve karar türlerine göre anlamlı farklılık gösterip göstermediklerinin saptanmasıdır. Araştırmada, bilgi toplama aracı olarak iki bölümden oluşan "Karara Katılma Anketi" kullanılmıştır. Lipham tarafından hazırlanan ve 20 karar konusunu içeren "Decision Involvement Analysis" anketi, Açıkgöz tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Açıkgöz, anketin orijinal biçiminde yer alan iki karar konusunu çıkarıp, beş karar konusu ekleyerek 23 karar konulu yeni bir "Karara Katılma Anketi" geliştirmiştir. Açıkgöz'ün kullandığı ankette bazı değişiklikler yapılarak ve dört yeni karar konusu eklenerek yeni bir "Karara Katılma Anketi" geliştirilmiştir. Geliştirilen anketin geçerlik ve güvenirliği; madde test analizi yapılıp, faktör yükleri hesaplanarak anket standartlaştırılmıştır. Standardize edilen anketin müdürlere yönelik olanının birinci bölümde müdürlerin kişisel değişkenlerini saptamaya yönelik sorular yer almıştır. İkinci bölümde, liselerle ilgili öğretimsel ve yönetimsel alanlara yönelik 27 karar konusu bu karar konularının karşısında, öğretmenlerin karar konularına katılımına ilişkin müdür beklentilerini ve öğretmenlerin karar konularındaki yeterliklerine ilişkin müdür algılarını saptamaya yönelik iki soru ve bu iki sorunun her birinin altında Hiç (1), Çok Az (2), Biraz (3), Çok (4) 134 seçeneklerini içeren dörtlü bir ölçek yer almıştır. Öğretmenlere yönelik anketin birinci bölümde, anketi yanıtlayan öğretmenlerin kişisel değişkenlerini saptamaya yönelik sorular yer almıştır. İkinci bölümde ise, öğretimsel ve yönetimsel alanlara yönelik 27 karar konusu; bu karar konularının karşısında, Öğretmenlerin kararlara katılma durumlarına, isteklerine, karar konularına duydukları ilgilerine ve karar konularındaki yeterliliklerine ilişkin algılarını saptaya yönelik dört soru ve bu dört sorunun her birinin altında Hiç (1), Çok Az (2), Biraz (3), Çok (4) seçeneklerini içeren dörtlü bir ölçek yer almıştır. Malatya ili şehir merkezindeki ve en az iki lisesi bulunan ilçelerin merkezlerindeki liselerde (55 lise) görev yapan müdür ve öğretmenler araştırmanın evrenini oluşturmuştur. Örnekleme 50 lise alınmıştır. Bu liselerde görev yapan 39 müdürün ve 519 öğretmenin anketi işleme konmuştur. Verilerin çözümlemesinde istatistiksel işlemlerden aritmetik ortalama, standart sapma, yüzde, t testi ve tek yönlü varyans analizi (F testi) kullanılmıştır. Araştırmada, aşağıdaki bulgular elde edilmiştir; 1.a) Müdürlerin, öğretmenlerin karar konularındaki yeterliklerine ilişkin beklentileri "biraz" ve "çok" seçenekleri arasında yer almaktadır. b) Müdürlerin, öğretmenlerin karar konularındaki yeterliklerine ilişkin algıları "biraz" seçeneğinin çevresinde toplanmıştır. c) Müdürler, Öğretmenlerin kararlara katılımını istedikleri (beklentileri) oranda onları karar konularında yeterli görmektedirler (algıları). 2.a) Müdürler, öğretmenlerin öğretimsel karar konularına katılmalarını yönetimsel karar konularına katılmalarından daha fazla istemektedirler. b) Müdürler, öğretmenlerin öğretimsel karar konularında, yönetimsel karar konularına göre daha fazla yeterli algılamaktadırlar. 135 3. Müdürlerin beklenti ve algıları bazı kişisel değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermektedir. 4.a) Öğretmenlerin karar konularına katılmalarına ilişkin algıları "Çok Az" seçeneğinin etrafında yoğunlaşmaktadır. b) Öğretmenlerin karar konularına katılma istekleri, ilgileri ve yeterliklerine ilişkin algıları "biraz" seçeneğinin etrafında yoğunlaşmaktadır. 5. Öğretmenlerin kararlara katılma durumu, katılma isteği, karar konularına duydukları ilgi ve karar konularındaki yeterlikleri boyutlarına ilişkin algıları birbirinden anlamlı farklılıklar göstermektedir. 6. a) Öğretmenlerin, öğretimsel ve yönetimsel alanlardaki kararlara katılma durumu, katılma isteği, karar konularına duydukları ilgi ve karar konularındaki yeterlikleri boyutlarına ilişkin algıları birbirinden anlamlı farklılıklar göstermektedir. b) Öğretmenlerin, kararlara katılma durumu, katılma isteği, karar konularına duydukları ilgi ve karar konularındaki yeterlikleri boyutlarına ilişkin algıları kişisel değişkenlikerinin bazılarına göre anlamlı farklılıklar göstermektedir.

136 SUMMARY Purpose of this research is to determine if expectations and perceptions of high school masters and teachers about participation, will of participation, interest and sufficiency of teachers in school leveled decisions would present changes depending on decision types and personal characteristics. The survey used in this research consisted of two parts. The first part of the survey for school masters contains questions about personal characteristics. In the second part there are 27 decision subjects that of 10 are educational and 17 are managerial. Two questions about the expectations and perceptions of school masters and a Likert type scale for four choices took place for each question by each subject The first part of the survey for teachers includes questions about personal characteristics and there are 27 decision subject in the second part. Each decision subject is presented with four questions that would point out the perceptions of teachers on participation in decisions, will of participation and sufficiency. Each question also has a Likert type scale for four choices. 39 school masters and 519 teachers from 55 high school in Malatya and district area participated in this research and for analyzing the data, mean, standard deviation, one way analysis of variance, t test and percentage are used. Results of the research are as below: 137 1. Expectation of school masters about participation of teachers in decisions took place between "some" and "most". 2. Perception of school masters about sufficiency of teachers on decisions subjects is cumulated on "some". 3. School masters thought that teachers are insufficient on decision subjects as much as they wanted participating of teachers in decisions. 4. School masters wanted teachers participating in educational decisions rather than managerial decisions. 5. Expectations and perceptions of school masters showed meaningful differences depending on personal characteristics. 6. Perception of teachers about participating in decisions was condensed on "a little" choice whereas their perception on participation will, interest and sufficiency was condensed on "some". 7. Perception of teachers about four dimensions (participation will, interest and sufficiency) showed some meaningful differences. 8. It is observed that teachers tend to participate in educational decisions rather tan managerial decisions; have will and interest feel themselves sufficient for the task. 9. Perception of teachers on four dimensions (participation will, interest and sufficiency) presents some meaningful differences depending on personal characteristics.