Afgan Devleti'nin kuruluşunda Türk kültürünün tesirleri

Abstract

Öz:Afgan devletinin üzerinde yükseldiği topraklar, geçmişte Saka, Yüe-çi, Kuşan, Akhun (/Eftalit), Gazneli, Selçuklu, Harizmşah, İlhanlı, Timurlu, Baburlu, Safevî ve Afşarlı gibi pek çok Türk boy ve devletine vatan olduğundan, bölgede Türk hâkimiyeti kesintiye uğramadan Abdalîler (/Dürrani) dönemine kadar ulaşmıştı. O sebeple Herat, Kandahar, Gazne, Kâbil gibi önemli vilâyetlerde Türk nüfusu ve nüfûzu hiçbir zaman eksik olmamış, siyasî üstünlük sayesinde kültürel devamlılık da kesintiye uğramadan sürmüştü. XVIII. yüzyılın ortalarına doğru İran ve Hindistan’daki siyasî gelişmeler neticesinde meydana gelen otorite boşluğundan faydalanan Afgan aşiretleri bir araya gelerek Kandahar’da yeni bir devlet kurdular. Ahmed Şah Abdalî liderliğinde kurulan bu yeni siyasî güç, kısa sürede sınırlarını batıda Horasan’dan, güneydoğuda Dekken yaylasına kadar genişletti. Ahmed Şah’ın 1747’de kurduğu bu devlet, coğrafyaya atfen “Afgan Devleti ya da Afganistan” olarak tarihe geçmiştir. Oysa hem kurucu boyların menşei, hem de hâkimiyet alametleriyle devlet idaresinde kullanılan idarî ve askerî ünvanlar, bu devletin kendinden önceki Türk devletlerinin bir devamı olduğunu ve Türk kültürünün yeni kurulan bu devlet üzerinde çok önemli tesirler yaptığını göstermektedir. Başlık (İngilizce):The effects of the Turkish culture in foundation of the Afghan state Öz (İngilizce):In the lands where the Afghan state was founded, the Turkish domination continued without interruption by the Abdalis (/Durranis) period due to the living of the Skyth, Yue-chi, Kushan, Akhuns (/Ephtalit), Ghaznavid, Seljukid, Khwarezmshah, Ilhanid, Timurid, Baburid, Safavid ana Afsharid in the same lands in the past. Fort his reason, Turkish population ana domination was never missed in important cities such as Herat, Qandahar, Ghazni, Kabul and with their political superiority, The cultural activations continued without interruption. The Afghan tribes that ussed the lack of authority occured in the end of political developments in India ana Persia in middle of XVIIIth century, founded a new state in Qandahar joining together. This new political force that was founded in the leadership of Ahmad Shah Abdali, expanted its borders at the short time from Khurasan in west to Deccan plateau in southeast. This state that was founded by Ahmad Shah in 1747, however went down to history as “Afghan State or Afghanistan” due to its geography, when considered to ancestors of the founders, the symbols of domination and the military and administrative titles in state goverment, it has been showing that this state was a pursuance of the previous Turkish states and the Turkish culture had very important effects on this new state.