Herkesin Herkesi Gözetlediği Toplum: Siberuzamda Alttan Gözetimin Farklı İnşası Olarak Siber Zorbalık

Abstract

Özet Günümüzde teknolojik ürünlerinin gelişmesi ile gözetim farklı biçimlerde ve adlarda kendini göstermektedir. Artık tek taraflı bir gözetim yerine iktidarın panoptik gözetimini denetleyen, iktidarı sınırlayan yeni araçlar ve düşünce yapıları ortaya çıkmıştır. Alttan gözetim, anti-gözetim, katoptikon gibi farklı kavramlarla toplumun da iktidarı gözetleyebildiği daha eşitlikçi ve demokratik toplum modelleri tartışılmaya başlanmıştır. Ancak toplumun bu farklı gözetim anlayışını nasıl kullandığı oldukça önemli bir sorunsaldır. Toplumun her şeyi gözetleyebildiği alttan gözetimin demokrasiye sağladığı katkı kadar; toplumun toplumdaki diğer bireyleri denetlediği, yönlendirdiği ya da cezalandırdığı yeni bir didaktik gözetleme türü de ortaya çıkabilmektedir. Herkesin herkesi gözetlediği bu toplumda kamu yararı lehine durumlar olabildiği gibi siber zorbalıkla sonuçlanan pek çok durum da karşımıza çıkmaktadır. Çoğu zaman siber zorbalıkla karşımıza çıkan bu gözetleme türünde bireyler internet teknolojilerini kullanarak daha eşitlikçi ve demokratik bir toplum yaratmak yerine ticari kaygılar ya da popülerliği tercih edebilmektedir. Dijital araçların kullanıcıya sağladığı etkileşim ve imkânlar, nefret söylemi gibi siber zorbalıkla sonuçlanan söylem ve davranışları da beraberinde getirmektedir. Gözetleme gücünü elinde bulunduran kullanıcılar diğer kullanıcılara karşı siber zorba olabilmektedirler. Bu çalışma 28 Kasım 2018 tarihinde trafik polisi ile tartışma yaşayan bir kadının görüntülerinin instagram üzerinden yayınlanmasından sonra sosyal medyada olayın nasıl algılandığını gözetim ve zorbalık temaları üzerinden araştırmayı amaçlamaktadır. Araştırmada amaca yönelik örnekleme uygun olarak seçilen eksisozluk.com sitesi incelenmiştir. Sitede konuyla ilgili açılan 11 başlık ve 1511 entry nitel veri analiz yöntemlerinden biri olan betimsel analiz yöntemi ile açıklanıp yorumlanmıştır. Araştırmanın bulguları doğrultusunda toplumda daha eşitlikçi ve demokratik bir yapı için kullanılan alttan gözetimin henüz benimsenmediği, bununla beraber gözetimin siber zorbalığa varan sonuçlara neden olduğu gözlemlenmektedir. Anahtar Kelimeler: Siber Zorbalık, Panoptikon, Katoptikon, Alttan Gözetim, Gözetim Toplumu