Durak, Neslihan2020-08-112020-08-112014DURAK N (2014). MOĞOLLARIN İTİL VE ÇEVRESİNDEKİ FAALİYETLERİ. Turkish Studies (Elektronik), 9(4), 401 - 411.1308-2140https://hdl.handle.net/11616/17493https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/268663Öz: Moğol İmparatoru Çingiz Han, bozkır coğrafyasının önemli bir kısmını kontrol altına alır almaz cihan hâkimiyeti ideallerini gerçekleştirmek üzere Asya'nın batı ve kuzeybatısına doğru açılmak için hazırlıklarını başlamıştı. Bununla birlikte ele geçirmeyi planladığı toprakları daha iyi tanımak için Harezmşahlar Devleti ile ticari münasebetler geliştirmek istemişti. Ancak görüşmelerin başlamasından kısa bir süre sonra Otrar'da yaşanan gerginlik büyük bir savaşın başlamasına sebep olmuştu. Böylece Çingizlilerin Harezm topraklarını tarumar ederek başlattıkları batı seferleri ile Harezmşahlar Devleti ortadan kalkarken bu devlete komşu olan pek çok hakimiyet de Moğol tehdidiyle karşı karşıya kalmıştır. Bu seferler sırasında Harezmşahlar hükümdarı Alâaddin Muhammed Şah'ı sağ olarak yakalamakla görevlendirilen Cebe ile Sübidey Noyan'ın bölgede yürüttükleri faaliyetlerle ise birdenbire Asya'nın kuzeybatı kesimleri Moğol tehdidi altına girmiştir. Bölgede son derece sistemli bir şekilde hareket eden Cebe ve Sübidey, İran'ın önemli bir kısmını yağmaladıktan sonra Gürcüleri yenmiş ve Derbend üzerinden Kumanların/Kıpçakların yaşadıkları Kuzey Kafkasya'ya doğru yönelmişlerdi. Neticede bu seferlerle Karadeniz'in siyasi ve ticari hâkimiyetini ellerine geçiren Moğollar, Kiev gibi bazı merkezleri bir daha ayağa kalkmayacak şekilde tahrip ederken diğer taraftan da daha önceden önemsiz birer ticaret limanı olan Moskova, Suğdak gibi daha pek çok şehrin büyük birer ticari şehir haline dönüşmesine imkân sağlamışlardır. Moğolların bölgedeki bu faaliyetleri Rus knezliklerinin milletleşmesini hızlandırırken onların bu topraklardaki uygulamaları Ruslar için adeta bir okul niteliğinde olmuştur. Ayrıca Kama boyundaki Kıpçaklarla birlikte diğer Türk boylarının Orta İtil bölgesine gelmesi ile birlikte bölgedeki Türk unsuru artmıştır. Böylece bölge, bir kez daha Türk nüfusla beslenmiştir. Bununla birlikte bugünkü Kazan Türklerinin kavmi teşekkülleri de işte bu tarihi vakalarla başlamıştırtrinfo:eu-repo/semantics/openAccessArticle94401411268663