Mâturîdî alimlere göre ilhamın bilgi kaynağı olması sorunu

Abstract

Hanefi-Mâturîdî âlimlere göre ilham, nazar ve istidlale başvurmadan kalbe gelen bilgidir. Bu

bilgi Allah’ın rahmetinden lütfünden olduğu gibi şeytanın vesvesesi ve nefsin hevâsından kaynaklanabilir.

Nitekim Şems Suresi 8. ayette insana gelen ilhamın “fücûr” da takva da olabileceği açıkça beyan

edilmektedir. Bu sebeple ilham yolu ile elde edilen bilgi doğru da olabilir, yanlış ta olabilir. Ayrıca

kalbe gelen bilginin rahmânî mi şeytânî mi olduğunu kesin olarak bilmek de mümkün değildir. Bundan

dolayı Mâturîdî âlimlere göre ilham, zan ifade eder ve bilgi elde etmenin yollarından kabul edilmez.

İmam Mâturîdî, Ebü’l-Yüsr Pezdevî, Ebu’l-Muîn Nesefî, Ömer Nesefî ve Alauddin Semerkandi

gibi Hanefî âlimler ise naklin yanı sıra akla, istidlâle ve ilme büyük önem vererek, ilhamı kesinlikle

bilgiye ulaşmanın yolu kabul etmemişlerdir. Ayrıca ilhamın kötüye kullanılmasına engel olmaya çalışmışlar

ve Müslümanları bu konuda uyarmışlardır. Nitekim başta İmam Mâturîdî olmak üzere bütün

Hanefi-Mâturîdî âlimler, ilim elde etmenin yollarını Havassı hamse, Doğru Haber ve akıl ile istidlal

olarak kabul etmişlerdir. İlhamı ise bilgiye ulaşma yolları arasında saymamışlardır. Mâturîdîliğin

görüşlerini özetleyen Ömer Nesefî de Akâidü’n-Nesefiyye adlı eserinde açıkça “İlham, bilgi elde etmenin

yollarından değildir” demektedir. Bu makalede, İmam el-Mâturîdî’den başlayarak Hanefî-Maturidî

âlimlerin ilham hakkındaki görüşleri tarihi sıraya göre ortaya konulup, analiz edilecektir.