DOĞAYA VE NSANA DUYARLI KENT Ç ULAŞIM MODEL : MALATYA ÖRNEĞ Mustafa SEV M nönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Haziran 2006 Danışman: Yrd.Doç.Dr. Aydın USTA ÖZET VE ANAHTAR SÖZCÜKLER Kentler toplumsal yaşamın çekim merkezi olarak tarihi, sosyal ve ekonomik özelliklere sahiptirler. 19. yüzyılda başlayan sanayileşme süreciyle birlikte kent nüfusları artmaya, kentlerin kapladıkları alanlar hızla genişlemeye başlamıştır. Motorlu araçların yaygın olarak kullanılmaya başlanması ile kentlerde arazi kullanımına yönelik düzenlemeler arabalara göre yapılmıştır. Cumhuriyet'in ilanından sonra başlatılan demiryolu hamlesi kinci Dünya Savaşı'nın sona ermesi ile terk edilmiş, kentiçi ulaşımda kullanılan raylı dizgeler otomobillerin önünde engel olarak görülmüş ve kaldırılmıştır. Daha geniş yolların yapılması, daha çok otomobilin trafiğe çıkmasına neden olmuş, otomobil sayısı artarken trafik kazaları ve ekonomik kayıplarda araç sayısı ile beraber artmıştır. Kentlerdeki toplu taşıma dizgelerinin artan talep karşısında yetersizliği otomobili vazgeçilmez duruma getirmiştir. Malatya, Doğu Anadolu Bölgesi'nde ekonomik ve sosyal olanaklarıyla nüfusu 500.000 sınırına gelmiş büyük bir kenttir. Kentin gelişimiyle yaşanan plansız gelişim süreci, günümüzdeki ulaşım sorunlarının kaynağını oluşturmaktadır. Kentte yayalar neredeyse tamamen dışlanmış, hatta kent merkezinde bile yayalar için yeterli yer bırakılmamıştır. Ulaşımın asıl gayesi olan insanların yer değiştirmesini sağlayan motorlu araçların önemli oranda çevresel maliyetleri vardır. Kent merkezindeki hava kirliliğinin en büyük sebebi egzozlardan çıkan gazlardır. Fosil yakıtların yanması sonucu ortaya çıkan zehirli gazlar küresel ısınmaya sebep olmakta, aynı zamanda insan sağlığına doğrudan etki yapmaktadır. Kentin içinde ve kıyısında bulunan yeşillik alanlar, yeni yerleşim yerleri kurmak, yol inşa etmek maksadıyla yok edildiğinden, doğanın kendini yenileme, oksijen üretme kabiliyeti azalmıştır. 5 Malatya ulaşım dizgesinin, ulaşım çeşitleri arasında yayalara, toplu taşıma ve bisikletlilere öncelik veren, raylı ulaşıma geçmiş, temiz enerji kaynakları ve yeşil çevresi ile huzurlu ve güvenle yaşanabilir bir kent olması için araştırmada öneriler sıralanmıştır. 6 ANAHTAR SÖZCÜKLER: 1. Malatya 2. Kentiçi Ulaşım 3. Doğa ve nsan 4. Yenilenebilir Enerji 5. Raylı Dizge 6. Yaya Bölgesi 7
THE URBAN TRANSPORTATION MODEL SENSITIVE TO THE NATURE AND HUMAN: MALATYA EXAMPLE Mustafa SEVİM İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, June 2006 Advisor: Yrd.Doç.Dr. Aydın USTA SUMMARY AND KEY WORDS Being the gravity centers of social life, cities have historical, social and economic features. The populations and the coverage areas of the cities began to increase along with the industrialization process which started in the 19th century. As the usage of the motor vehicles expanded, the regulations regarding the land usage were carried out in accordance with the cars. The railway attempt, initiated after the declaration of the Republic, was quitted following the end of the Word War II and the railway systems used in urban transportation were considered objectives against automobiles and therefore uninstalled. The construction of broader motorways caused more automobiles to join the traffic; along with the increase in the number of automobiles, traffic accidents and economic losses increased as well. The insufficiency of the urban mass transportation systems against the growing demand has made the automobile inevitable. Malatya is a big city in Eastern Anatolian Region with a rising population of nearly 500.000 through economic and social facilities. The unplanned development process as a result of the improvement of the city forms the basis of the transportation problems experienced nowadays. In the city, the pedestrians have almost been outcast; furthermore, there are not enough places for pedestrians even within the city center. The motor vehicles, which provide the movement of people from one place to another as the main goal of transportation, have a considerable amount of environmental costs. The greatest reason of the air pollution in the city center is the gasses emitted from exhausts. The toxic gasses emitted through the burning of fossil fuels cause global warming, and at the same time, directly influence the human health. Since the green areas within and around the city have been destroyed due to 5 establishing new residential areas and constructing roads, the renewability and oxygen productability of the nature have been reduced. Suggestions have been mentioned in the research in order for Malatya to become a city which prioritizes pedestrians, mass transportation and bicycles; applies railway transportation; and one which is a securely livable city with its clean energy resources and green environment. 6 KEY WORDS: 1. Malatya 2. Urban Transportation 3. Nature and Human 4. Renewable Energy 5. Railway System 6. Pedestrian Zone 7
