Özet:
Bu çalışmada, Sadeddin Kaynak’a ait şarkı formundaki farklı makamlarda bestelenmiş eserlerin makamsal analizleri yapılmıştır. Bu vesileyle, Türk mûsikîsinin bütünü içerisinde makamsal özellikler, üçlü, dörtlü, beşli, geçki ve çeşniler ortaya konularak farklı 48 makamdaki melodilerin ölçü bazında işlenmesi ve bu anlamda Türk mûsikîsi bestekârları arasındaki farklılığın bestekârlık yönünden ortaya konulması amaçlanmıştır.
Araştırma sonucunda; örneklemi oluşturan 48 eserden, Rast-Nihâvend makamında olan “Aile Yuvasını Kadındır Cennet Yapan” adlı eserde bestekâr, ilk olarak Rast makamının makamsal özelliklerini kullanmış daha sonra eseri Nihâvend makamıyla bitirdiği görülmüştür. Bu tespite göre bestekârın bazı eserlerini başladığı makamla bitirmediği ve eserlerini makama uygun geçkiler yaparak başka makamlarda bitirdiği sonucuna varılmıştır.
Ayrıca bazı eserlerinde, makamın seyri ve özelliğinin dışında uygulamalar yaptığı ritimsel anlamda da değişiklikler yapıp eserlerinde serbest bölümler kullandığı görülmüştür. Bu eserlerden biri olan; Şedarabân makamındaki “Tenhâlarda Dolaştık Sevdâ İzinde” adlı eser, Düyek (8/8) usûlünde bestelenmiştir. Fakat Bestekâr eserin içerisinde Devr-i Hindî (7/8) usûlünü kullanıp daha sonra tekrar Düyek usûlüne dönmüş ve ritimsel değişiklik yaptığı tespit edilmiştir. Eserlerinde uyguladığı serbest bölümlere örnek verecek olursak; Şehnâz makamında olan “Dalda Bir İshak Öter” adlı eserde bestekârın serbest bölüm kullandığı görülmüştür.
Bunların yanı sıra Kaynak, farklı makamlarda bestelemiş olduğu eserleri makamsal özelliklerin dışına çıkarak kullanmayı tercih etmiştir. Bu eserlerden biri olan; Hüseynî makamındaki “Sesini Duydum Geldim” adlı eser inici-çıkıcı bir seyir özelliği taşıması gerekirken, eserin çıkıcı-inici bir seyir karakterinde bestelendiği tespit edilmiştir. Bu bağlamda bestekârın, eserlerini bestelerken makamın dışına çıkarak farklı bir yöntem uygulayıp, kendi üslûbunu ortaya koyduğu görülmüştür.
