Bir “ekonomik yönetişim modeli” olarak bölge kalkınma ajansları (bka) uygulaması: Üniter yapının ve sosyal devletin tasfiyesi mi tesviyesi mi ?

Abstract

Regional Development Projects (RDAs) which were autonomous governmental bodies firstly implemented in USA directly connected to the President after the Great Depression (1929) have become widespread in other countries. The development projects functioned as one the most important development tool of the social state until 1990‟s to overcome the regional development differences and to develop the underdeveloped regions of the country. However after the Cold War, by the transformation and rearrangement effect of the globalization, RDAs are restructured and transformed into an “economic governance model” including private sector and non-governmental organizations (NGOs). Hereafter, the new model which is civilized and rearranged generally imposed to the developing countries. In Turkey, RDAs applied by governmental bodies after 1950‟s and had great success mainly in Southeast Anatolia Project, however this success have been interrupted by the liberalization process after the 1980‟s. By the consequences of globalization and EU negotiation process, the RDAs in Turkey rearranged and civilized as a new governance model and put into practice in 2006. In this study, RGA model as an economic governance model examined by answering the question of whether the RGA model is an actually economic governance model or it is implemented as a model for elimination and arrangement tool of unitary and social state.

Birinci Küresel Kriz (1929) sonrası koşullarda, ilkin ABD‟de uygulanan ve doğrudan başkana bağlı özerk bir kamu kurumu şeklinde yapılandırılan bölgesel kalkınma amaçlı projeler (BKA‟lar), hızla diğer ülkelere de yayılmıştır. Ülke içi bölgesel kalkınma farklılıklarını gidermek ve gerikalmış yöreleri geliştirmek amacıyla uygulanan bu projeler, 1990‟lara kadar sosyal devletin en önemli kalkınma araçlarından biri olarak işlev görmüş, bu tarihten sonra küreselleşmenin “dönüştürücü” etkisiyle yeniden yapılandırılmış ve özel sektör ile STK‟ların da içerildiği bir “ekonomik yönetişim” modeline dönüştürülmüştür. İşlevi değişen ve “sivilleşen” bu yeni model, günümüzde özellikle gelişmekte olan ülkelere reçete edilmektedir. 1950‟lerden sonra Türkiye‟de de kamu eliyle uygulanan ve GAP‟ta büyük başarı sağlayan model, 1980‟lerde başlayan liberalleşmenin etkisiyle sekteye uğramış, ardından küreselleşmenin ve AB müzakere süreçlerinin etkisiyle bir yönetişim modeli olarak yeniden yapılandırılmış (sivilleştirilmiş) ve bu yeni haliyle 2006‟ da uygulamaya konulmuştur. İşte bu çalışmada, bir ekonomik yönetişim modeli olarak kurgulanıp, uygulamaya sokulan BKA modeli, gerçekten de bir ekonomik yönetişim modeli midir yoksa üniter yapıyı ve sosyal devleti tasfiye etmenin, en azından tesviye etmenin (dönüştürmenin) birer aracı olarak mı uygulanmaktadır? sorusunun yanıtı araştırılmakta ve uygulamanın Türkiye‟de yaratacağı olası etkiler irdelenmektedir.