Ülkeleri, ekonominin mali ve reel kesiminde oluşan krizleri gidermeyi amaçlayan istikrar politikaları uygulamaya yönelten temel nedenler, hızlanan enflasyon, ödemeler dengesi darboğazı, mali piyasalarda ve reel kesimde yaşanan ciddi boyuttaki dengesizliklerdir. Türkiye’de ekonomik krizler, kıtlıklar, yokluklar, kuyruklar ve karaborsa olarak kendini göstermiştir. 1950’li, 60’lı ve 70’li yıllarda kriz demek dövizin bitmesi, ithalatın yapılamaması anlamına gelirdi. Kriz, fiyat kontrollerine, mal kıtlıklarına yol açardı. Krizde karaborsa hortlardı. Bu krizler kıtlık yaratırdı ve ekonomik büyüme hızı düşerdi. Fakat, ekonomideki gerileme yine de çok olmazdı. Yakın tarihin en büyük krizlerinden olan karaborsa ve kıtlıkların hüküm sürdüğü, yakacak kömürün bulunamadığı 1978-80 krizinde ekonomi sadece %2 küçülmüştü. 1980 yılında başlayan ekonomideki liberalleşme hareketiyle beraber Türkiye’de ekonomik krizlerin şekli de değişmiştir. Artık kriz ortamlarında kıtlıklar, kuyruklar, karaborsalar olmamaktadır. Döviz rezervleri azalmaktadır ama tükenmemektedir. Ekonomik küçülmeyle beraber ithalat daralmaktadır ama ithalat yapamayacak duruma düşülmemektedir. Son yılların krizleri, mal ve hizmet fiyatlarının artması ya da mali sektörde faizlerin fırlaması şeklinde kendini göstermektedir. Bu bildirimizde, Cumhuriyet tarihinin ilk krizleri kısaca incelendikten sonra, Turgut Özal’ın teknik olarak hazırladığı 1980 Ekonomik İstikrar Kararları ile başbakanlığı döneminde uygulamaya ortaya çıkan krizlere karşı uygulamaya koyduğu istikrar kararları analiz edilecektir
The basic drivers which direct the countries to implement stabilization policies aiming at eliminating crises experienced in financial and real sectors of the economy, are accelerating inflation, bottleneck of balance of payments, serious imbalance experienced in financial markets and real sector. Economic crises in Turkey manifested themselves as shortages, sold-outs, lines and black market. The crisis meant in 1950s, 60s, and 70s that we ran out of foreign exchange and were unable to effect imports. The crisis used to lead to price controls and commodity shortages. Black market emerged during crisis. Such crises used to create shortages and economic growth rate used to decrease. However the decline in the economy would not be a lot. During economic crisis of 1978-80 which was one of the largest economic crisis of recent history, when black market and shortage reigned in, even coal to burn could not be found, the economy shrank only 2%. With deregulation movement of economy which started in 1980, form of the economic crises of Turkey changed. Now no shortages, lines, black markets occur in crisis environment, any more. The foreign exchange reserves diminish but does not deplete. With the economic shrinkage, the imports volume narrows, but no situation involving inability to afford making exports, is not experienced. Crises of recent years manifest themselves in form of increased prices of commodities and services or increased interest rates in financial sector. In this paper, after briefly examining first crises of history of the Republic, 1980 Economic Stabilization Program prepared by Turgut Özal technically as well as stabilization resolutions he implemented against emerging crises during his tenure as prime minister.
