Amaç: Birçok bileşiğin enflamatuvar hastalıkların tedavisinde kullanıldığı bilinmektedir. Ancak uzun süreli kullanımlarda ortaya çıkabilecek yan etkiler ve yüksek maliyetler gibi nedenlerden dolayı, antienflamatuvar etkili yeni alternatif kaynaklar araştırılmaktadır. Bu tez kapsamında, Salvia palaestina Benth. bitkisinden hazırlanan su, metanol ve metanol ekstresinden elde edilen alt ekstrelerin, lipoksijenaz enzimi üzerindeki etkisinin incelenerek aktivite ile yönlendirilen fraksiyonlama çalışmaları ile aktiviteden sorumlu bileşiklerin izole edilmesi ve yapılarının aydınlatılması amaçlanmıştır. Materyal ve Metot: Bitkinin toprak üstü kısımlarından su, metanol ve metanol ekstresinin sıvı-sıvı partitisyonu ile n-hekzan, diklorometan, etil asetat, n-bütanol (ve kalan su) alt ekstreleri hazırlanmıştır. Hazırlanan ekstrelerin lipoksijenaz üzerindeki inhibitör etkisi in vitro yöntem ile değerlendirilmiştir. Aktiviteden sorumlu bileşikleri izole etmek için aktiviteyle yönlendirilen fraksiyonlama yöntemi kullanılmış, izole edilen bileşiklerin yapıları spektroskopik ve kromatografik yöntemler ile aydınlatılmıştır. Bulgular: Hazırlanan ana ve alt ekstrelerden, metanol ekstresi lipoksijenaz enzimini %29 (p<0,001) oranında inhibe etmişken, diklorometan ve etil asetat alt ekstreleri ise sırasıyla %58 (p<0,0001) ve %70 (p<0,0001) oranında inhibe etmiştir. Aktivite ile yönlendirilen fraksiyonlama yöntemi ile etil asetat alt ekstresinden rozmarinik asit ve metil rozmarinat aktiviteden sorumlu maddeler olarak tespit edilmiş ve IC50 değerleri sırasıyla 76.0 ve 8.2 µg/mL olarak hesaplanmıştır. Aktif fraksiyonlardan elde edilen apigenin ve apigenin 7-O-glukuronitin ise etkide rolü olmadığı belirlenmiştir. Sonuç: Salvia palaestina ekstrelerinin ilk kez bu çalışma ile lipoksijenaz enzimi üzerindeki inhibitör etkisi çalışılmış ve aktiviteyle yönlendirilen fraksiyonlama yöntemleri ile aktiviteden sorumlu bileşikleri tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Salvia palaestina, Lipoksijenaz, Tıbbi bitki, Rozmarinik asit, Aktivite ile yönlendirilen fraksiyonlama
Aim: Many compounds are known to be used in the treatment of inflammatory diseases. However, due to reasons such as side effects and high costs, new alternative sources with anti-inflammatory activity are being investigated. Within the scope of this thesis, it was aimed to investigate the effect of aqueous, methanol extracts and sub-extracts prepared from Salvia palaestina Benth. on the lipoxygenase enzyme and also isolation and structure elucidation of the compounds responsible for the activity was performed by activity guided fractionation studies. Material and Method: Aqueous and methanol extract and n-hexane, dichloromethane, ethyl acetate, n-butanol (and remaining aqueous) sub-extracts obtained from methanol extracts were prepared from the plant. These extracts were evaluated in respect to their inhibitory effects on lipoxygenase enzyme by in vitro method. Activity guided fractionation method was used to isolate the compounds that are responsible for the activity, and structures of the isolated compounds were elucidated by spectroscopic and chromatographic methods. Results: Amongmain and subextracts, methanol extract, dichloromethane and ethyl acetate subextracts were found to inhibit lipoxygenase 29% (p<0.001), 58% (p<0.0001) and 70% (p<0.0001), respectively. Rosmarinic acid and methyl rosmarinate were found to be responsible for the activity, and their IC50 values were calculated to be 76.0 and 8.2 µg/mL, respectively. Apigenin and apigenin 7-O-glucuronide obtained from the active fractions were inactive. Conclusion: Inhibitory effect of Salvia palaestina on lipoxygenase was investigated for the first time with this study and the compounds responsible from this activity were determined by means of activity guided fractionation method. Keywords: Salvia palaestina, Lipoxygenase, Medicinal plant, Rosmarinic acid, Activity guided fractination
