FARKLI SUYA DOYGUNLUK DERECELERİNDE BAZI SEDİMANTER KAYAÇLARDA TEK EKSENLİ SIKIŞMA DAYANIMININ DİĞER FİZİKO-MEKANİK ÖZELLİKLERDEN KESTİRİMİ

Abstract

Öz:Mühendislik tasarımlarının pek çoğunda kayaçların fiziko-mekanik özelliklerinin belirlenmesi önem taşımaktadır. Bu özelliklerin en önemlilerinden bir tanesi olan tek eksenli sıkışma dayanımının belirlenmesinde uygun laboratuvar koşullarının gerekliliği ve standartlara uygun örnek hazırlamanın zorlukları bu parametrenin diğer fiziko-mekanik özelliklerden istatistiksel metodlar kullanılarak tahmin edilmesi çalışmalarını yaygınlaştırmıştır. Bu amaçla yapılan çalışmalarda kullanılan numuneler genellikle kuru halde veya kontrol edilemeyen su içeriğine sahip olmaktadır. Bu çalışmada üç farklı sedimanter kökenli kayaç numunesinde kontrollü şekilde suya doygunluk oluşturularak; kuru ağırlıkça %35, 70 ve 100 doygun koşullarda iken tek eksenli sıkışma dayanımı (TESD), nokta yükleme dayanımı, dolaylı çekme dayanımı (Brazilian), Schmidt ve Shore sertliği, ultrasonik hız tayini deneyleri yapılmıştır. Basit ve çok değişkenli regresyon analizleri ile tek eksenli sıkışma dayanımını diğer fiziko-mekanik özelliklerden tahmin etmek için modeller geliştirilmiştir. Modellerin geçerliliği incelendiğinde %70 ve 100 suya doygunluk koşullarında tek eksenli sıkışma dayanımı ile diğer mekanik özellikler arasında güçlü ilişkilerin olduğu (R2>90) görülmüştür.

Abstract:The determination of the physico-mechanical properties of rocks is a very important issue in a lot of engineering applications. Uniaxial compressive strength (UCS) is one of the most important properties of rocks. The method to determine it is relatively simple, but it is time consuming, expensive and requires a well-prepared rock sample. For this reason, other physico-mechanical properties are frequently used to predict the UCS. Specimens used in this kind of work are either dry or have uncontrolled water content. This study aims to develop models for estimating the UCS at any water content, and some laboratory tests were carried out on different types of sedimentary rocks. For this purpose the UCS, point load strength, Schmidt and Shore rebound hardness, ultrasonic wave velocity and Brazilian tensile strength were determined for specimens at oven dried and 35, 70 and 100% saturated specimens. Simple and multiple regression analyses were carried out. The results showed that the predictive performance of models is good, especially at 70 and 100% degree saturation, and they are very practical tools to estimate the UCS at any water content using other mechanical properties.