Anayasal bir hak olarak kamu hizmetine girme hakkı ve liyakat ilişkisi

Abstract

1982 Anayasasının 70 inci maddesine göre, “Her Türk, kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir. Hizmete alınmada, görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayırım gözetilemez.” Bu, personel istihdamında liyakate dayalı bir sisteme işaret eder. Yağma sisteminin karşıtı olan liyakat sisteminde, kişinin siyasi referanslarına göre değil, görevin gerektirdiği niteliklere sahip olmasına göre istihdamı ve görevde yükselmesi söz konusudur. Hukuki bir bakış açısına göre, bütün kamu personel sistemlerinin liyakate dayanması ve kamu hizmeti görevlilerinin siyasal etkilerden uzak olması gerekir. Liyakat sistemine dayalı bir istihdamda, bütün atamalar ve görevde yükselmelerde, geçerli ve güvenilir bir yarışma sınavına ya da objektif diğer kriterlere göre belirlenebilecek ilgili hizmete en uygun niteliğin esas alınması söz konusudur. Böyle bir atama ve görevde yükseltilme, ırk, din, cinsiyet, medeni durum ve benzeri diğer ayrımcılığı reddeder ve adil ve eşit bir uygulama sunar. Görüldüğü üzere, liyakat kavramı, idarenin ihtiyaçları ve beklentileri ile adayın bilgi, beceri, deneyim ve kabiliyetlerinin mümkün olduğunca yüksek oranda örtüşmesine işaret eder. Önemli olmakla birlikte liyakat ilkesinin anlamı ve kapsamı konusu halen tartışmalıdır. Bu çalışmada öncelikle kamu hizmetine girme hakkı incelenecek daha sonrasında da liyakat ilkesinin anlamı ve hukuksal çerçevesi ulusal ve uluslararası düzenlemelerden hareketle irdelenecektir.

According to the Constitution of Republic of Turkey (Art. 70), “Every (Turkish citizen) has the right to enter public service. No criteria other than the qualifications for the office concerned shall be taken into consideration for recruitment into public service.” It refers to merit-based system of recruitment. Being opposite of the spoils system, the merit system is the process of promoting and hiring government employees based on their ability to perform a job, rather than on their political connections. From the legal point of view, all civil service systems should be based on merit and the desire to create a nonpartisan government service. In merit-based system, all appointments and promotions to positions in the classified service shall be made solely on the basis of merit and fitness demonstrated by a valid and reliable examination or other objective evidence of competence. Such appointments and promotions shall provide fair and equal opportunity without regard to race, religion, gender, marital and family status and such other criteria as determined by Law. As it can be seen, merit concept refers to the closest possible match between the “needs of the organization” and the knowledge, skills, abilities, experience and personal attributes of a candidate. Despite its importance, the meaning of the the “merit principle” remains highly contested. In this article, an attempt is made to review the right to enter public service and to disaggregate different meanings of the merit concept and its legal framework in naitonal and international context.