6762 sayılı TTK’nın 131. maddesinin aksine, 6102 sayılı TTK’nın
116. maddesi, acentenin ücretine ilişkin bilgi alma ve inceleme hakkını
kapsamlı bir şekilde düzenlemiştir. Söz konusu hüküm, acenteye ücret
istemi, muacceliyeti ve hesaplanması bakımından bilgi isteme hakkı,
ücrete bağlı işlemlere ilişkin defter kayıtlarının suretlerinin verilmesini
isteme hakkı ve ticari defter ve belgelerin bizzat inceleme veya uzman
aracılığı ile incelenmesini isteme hakkı olmak üzere birbirini tamamlayan
üç hak tanımıştır.
Bilgi ve belge talep etme hakkının aksine, inceleme hakkı daha
kapsamlı bir kontrol hakkı olduğundan, bu hakkın kullanımı ağır şartlara
tabi tutulmuştur. Buna göre, acentenin inceleme hakkını kullanabilmesi
için, müvekkilin defter suretini vermekten kaçınması ya da defterlerin
doğruluğu ve tamlığı konusunda kuşku duymayı gerektiren haklı
nedenlerin bulunması gerekir. Acente, müvekkilin defter ve belgelerini
bizzat inceleme yerine, bir uzman aracılığıyla incelenmesini isteme
hakkına da sahiptir. Bu konudaki seçim hakkı, müvekkile değil acenteye
aittir.
Bilgi ve belge alma veya inceleme istemleri cevapsız bırakılan,
haksız olarak reddedilen, ertelenen ve bu hüküm anlamında bilgi
alamayan her acente, mahkemeye başvurmaya yetkilidir.
In contrast to s. 131 of the Turkish Commercial Code No 6762, s.
11 of the Turkish Commercial Code No. 6102 deals, in detail, with the
right of agency to commission, the right of agency to get information and
the right of agency to inspect documents. The provision gives the
commercial agency the right to ask for commission, in order to calculate
due date of commission the right to ask for a copies of books records of
the principal and the right to ask for inspection of the principal’s
commercial records.
The right to inspect the commercial books of the principal, in
contrast to the right to ask for copies of records, is subject to heavier
conditions. That is to mean that in order to inspect the commercial books
of the principal, the principal shall avoid to give copies of them or records
of the principal shall have some illegalities that the agent may have good
reason to think so. The commercial agent may himself of by service of the
professional inspect the commercial books of the principal. It is up to the
commercial agent to choose any of them.
If the application of the agent to inspect the commercial records of
the principal, the agent has right to sue the principal.
Since s. 116(2) of the Code No. 6102 lays down command for the
benefit of the agent, the content of the right may be expanded. But, agreements on the limitation or exclusion of the rights of the agent are
void.
