Özet:
Akrilamid endüstride yaygın olarak kullanılan toksik bir kimyasaldır. Akrilamid, gıdaların yüksek sıcaklıklarda işlenmesi sırasında oluşmakta ve bu gıdalarla birlikte vücuda alınmaktadır. Gıdalarla alınan akrilamidin insan vücudunda ne gibi hasarlar oluşturabileceği konusu tam olarak bilinmemektedir. Bu nedenle gıda kaynaklı akrilamid, insan sağlığını tehdit eden önemli bir problem olarak görülmektedir. Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC-International Agency for Research into Cancer) gıdalardaki akrilamidi `insanlar için potansiyel kanserojen maddeler' (grup 2A) arasına almıştır. Bu çalışmada dişi Spraque Dawley ratlara içme suyu ile subkronik dozda akrilamid verilerek, akrilamidin karaciğer dokusunda meydana getirebileceği muhtemel toksik etkilerin incelenmesi ve bu etkilerin organik kuru kayısı ile önlenebilirliğinin test edilmesi amaçlanmıştır. Canlı ağırlıkları ortalama 200 gr olan 40 adet dişi Spraque Dawley ratlar eşit olarak dört gruba ayrıldı: 1. grup (kontrol grubu); 12 hafta süreyle normal yemle beslendi, 2. grup (kayısı grubu); 12 hafta süreyle %5 kuru kayısılı yem ile beslendi, 3. grup (akrilamid grubu); 12 hafta süreyle içme suyu içinde 500 µg/kg akrilamid ve normal yemle beslendi, 4.grup (akrilamid+kayısı grubu); 12 hafta süreyle içme suyu ile 500 µg/kg akrilamid ve %5 kuru kayısılı yem ile beslendi. 12 haftalık sürenin sonunda tüm ratlar dekapite edildi. Ratlardan histopatolojik inceleme, Glutatyon Peroksidaz (GSH-Px), Glutatyon S-Transferaz (GST), Glutatyon S-Transferaz Pi (GST-P) gen ekspresyonu, Malondialdehid (MDA), Redükte Glutatyon (GSH), total protein analizi için karaciğer örnekleri alındı. Çalışmamızın sonucunda; akrilamid grubu karaciğer dokusu MDA düzeyleri, kayısı ve kayısı-Acr gruplarına kıyasla anlamlı olarak daha düşük, GSH düzeyleri kontrol grubuna kıyasla daha düşük, GSH-Px düzeyleri kontrol ve kayısı gruplarına kıyasla daha düşük bulundu. Kayısı grubu karaciğer dokusu MDA düzeyleri, akrilamid grubuna kıyasla anlamlı olarak daha yüksek, GSH düzeyleri, kontrol grubuna kıyasla daha düşük, GSH-Px düzeyleri, akrilamid grubuna kıyasla daha yüksek bulundu. GST ve GST-Pi gen ifade düzeylerinde gruplar arasında anlamlı bir değişiklik saptanmadı. Ayrıca karaciğer dokusu histopatolojik inceleme sonucunda ise gruplar arasında anlamlı bir fark gözlenmedi. Elde edilen tüm sonuçlar, 3 ay süreyle ratlara günlük 500 ? g/kg dozda verilen akrilamidin karaciğer dokusunda herhangi bir histopatolojik hasara neden olmaksızın karaciğer tarafından kolaylıkla detoksifiye edildiğini göstermektedir. Akrilamidin karaciğer dokusunda ciddi bir histopatolojik hasar meydana getirmemiş olması ve biyokimyasal parametrelerde ciddi bir değişime yol açmamış olması nedeniyle, 3 ay süreyle yemle verilen %5'lik organik kuru kayısının karaciğer üzerinde koruyucu bir etkisinin olup olmadığı hususu tam olarak ortaya konulamamıştır. Bu nedenle, kayısının akrilamid kaynaklı toksisiteye karşı koruyucu etkisinin, daha yüksek dozlarda akrilamid uygulanarak yapılacak çalışmalarda denenmesi gerekmektedir.
