Adâlet temeline dayanan bir hukuk sisteminde, kanun koyucular
tarafından getirilen kurallar gereği gibi uygulanmaz ve hukuk kurallarına
aykırı davranışlar denetlenmezse, hukukun âdil olup olmadığı
sorgulanmaya başlanır. Günümüzde olduğu gibi Roma İmparatorluğu
döneminde de böyle bir denetimin yargılama hukuku kuralları ve yargı
organları aracılığı ile yapılabileceği kabul edilerek, günümüzde hâkim,
Romalılar’da ise iudex olarak adlandırılan kişiler uyuşmazlıkların
çözümünde görevli ve yetkili kılınmıştır.
Bu çalışmanın amacı Roma devletinin kuruluşundan itibaren
karşımıza çıkan özel yargılama sisteminin genel özellikleri ve geçirdiği
değişiklikler, Roma’da hâkimlerin (iudex) seçilmesi, atanması ve
nitelikleri gibi konu başlıkları etrafında, günümüzdeki anlamıyla yargının
bağımsızlığının ve tarafsızlığının Roma yargısı bakımından
değerlendirilmesidir. Böylelikle doğrudan olmasa dahi dolaylı yoldan
hâkimlerin (iudex) tarafsızlığına ve yargının bağımsızlığına ilişkin olduğu
kabul edilen Roma hukuku kuralları ile hukuk sistemimizde hâkimlerin
tarafsızlığına ve yargının bağımsızlığına ilişkin olarak getirilen kuralları
karşılaştırmak ve bazı sonuçlar çıkarmak mümkün olacaktır.
If the law should not be applied as the rules introduced by
legislators and behavior contrary to the rules of law are not controlled in a
legal system which is based on justice, then the question whether the law
is fair comes to the mind. During the Roman Empire, it was assumed that
such control could be possible by means of procedural law rules and
judicial bodies as it is today, and at the present time judge who was called
as iudex by Romans is assigmed and authorized for the resolution of
disputes.
The aim of this study is to evaluate independence and impartiality
of the judiciary, as it means today, in terms of Roman justice and around
topics such as general features and changes of the private trial system
which applied from the founding of the Roman state, selection
appointment and qualifications of judges (iudex) in Rome. Thus Roman
law rules which are indirectly considered to be related to judges’ (iudex)
impartiality and judicial independence would be compared with the rules
of our legal system related to judicial independence and would be able to
draw some conclusions.
