Cognıtıo extra ordınem’den günümüze delil ve ispat yükü

Abstract

Roma Hukukunda özel hukuka ilişkin davalarda, delil ve ispat konusu zaman içinde gelişme göstermiş ve günümüzde esas alınan sistemin temelleri atılmıştır. Özellikle Sistem Dışı Yargılama usulünün uygulanmaya başlanması ile günümüz yargılamasına benzer şekilde davalar tek bir aşamada ve devlet memuru statüsündeki kişiler önünde görülüp karara bağlanmıştır. Sistem Dışı Yargılama usulünde her ne kadar deliller kategorik olarak sınıflandırılmasa da her bir delilin ispat gücü belirlenmiştir. Bu dönemde hem “gerçeğe ulaşma” görüşü egemen olmaya başladığından hem de hâkimin hukuk kuralını bilmesi ve buna uygun karar vermesi ilkesi benimsendiğinden yargılama faaliyeti taraflar üstü bir öneme sahip olmuştur. Bu çerçevede, delillerin elde edilmesi hususunda tam bir soruşturma yapmak ve gerçeği tespit etmek hâkimin görevi haline gelmiştir.

The issue of proof and evidence was improved in due time in Roman civil procedure, and had a basis of the contemporary civil procudure. In particular, with the Cognitio Extra Ordinem way of judging, in a similar way to the contemporary procedure, the cases started to be heard and determined at one session and before people who were public officers. In Cognitio Extra Ordinem, even though evidences were not classified categorically, conclusiveness force of every single evidence was determined. In this period, not only the approach of “attaining of fact” started to become the prevailing opinion but also the principle that a judge needed both to know the rules of law was adopted and to decide accordingly, the processes of judging gain an importance top of the parties. Within this scope, it had become the duty of the judge to make an overall investigation of the matter of concern for the attainment of evidence and to discover the facts.