Başa Çıkma: Bütüncül Bir Gözden Geçirme

Abstract

Öz Psikolojik ve fizyolojik sağlığın önemli temellerinden biri değişimler ve zorlu yaşantılarla uyumlu bir şekilde başa çıkabilmektir. Başa çıkma, oldukça köklü bir geçmişe sahip olan ve günümüzde de çok fazla araştırmaya konu olan bir çalışma alanıdır. Öyle ki başa çıkmayı gerektiren yaşantılar ciddi yaşamsal zorluklardan günlük hayat streslerine kadar uzanmaktadır. Bununla birlikte epidemiyoloji, kişilik psikolojisi, bilişsel ve sosyal psikoloji ile tıp gibi çeşitli sağlık ve davranış bilimi disiplinleri de stres ve başa çıkma anlayışına katkıda bulunmuştur. Bu doğrultuda başa çıkma için pek çok farklı yaklaşım, model ya da ilişkili teoriler kapsamında açıklamalar getirilmeye çalışılmıştır. Her ne büyük ilerlemeler kaydedilmiş olsa da kullanılan kavramlar, sınıflama ve ölçme araçlarının farklılıkları, yapılan çalışmaları karşılaştırmayı güçleştirmekte bu nedenle araştırmaların da birbiri üzerine eklenemediği de göze çarpmaktadır. Bu makalenin amacı, başa çıkma alanına dair yaklaşımları, modelleri ve başa çıkma davranışlarına dair oluşturulmuş sınıflamaları bütüncül ve sistemli bir şekilde incelemektir. Bu bağlamda konu ile ilgili incelemeler yapmak isteyen araştırmacılar ve psikolojik danışmanlar başta olmak üzere, alanda çalışan sağlık uzmanları için var olan karmaşaları azaltabilmek ve bütüncül bir bakış açısı yaratabilmek hedeflenmiştir. Son olarak araştırmacılar için bazı öneriler de sunulmuştur.