Preservice teachers' previous formal education experiences and visions about their future teaching

Abstract

Abstract:Amaç ve Önem: Öğretmenler, eğitim programlarının uygulayıcıları olarak eğitim sisteminin en önemli unsurlarından birisidir. Öğretmenlerin temel amacı Milli Eğitimin belirlediği hedefler doğrultusunda öğrencilerde davranış değişikliği meydana getirmektir. Böylesine önemli bir işlevi yerine getirecek olan öğretmenlerin yetiştirilmesinde eğitim fakülteleri hayati öneme sahiptir. Çağdaş eğitim kuramları ve uygulamaları doğrultusunda etkili ve verimli öğretmen kimdir sorusuna cevap vermek çok zor olmasa da, bu özelliklere sahip öğretmenler yetiştirmek uzun ve çetin bir eğitim süreci gerektirir. Bu süreçte öğretmen adaylarının, etkili bir öğretmenin sahip olması gereken bilişsel, duyuşsal ve devinişsel davranışları kazanması beklenir. Bu davranış değişikliği sürecinde karşılaşılan sorunlardan birisi de öğretmen adaylarının şimdiye kadar geçirdikleri ve halen içerisinde bulundukları örgün eğitim sürecindeki eğitim yaşantılarıdır. Bu süreç esnasında gözlemledikleri öğretmenlerinden etkilenerek, öğretmenlik konusunda olumlu ya da olumsuz bazı inançlar geliştirebilirler. Öğretmenlikle ilgili edindikleri bu inançlar da gelecekte nasıl bir öğretmen olmak istedikleriyle ilgili görüşlerini etkileyebilir. Buradan hareketle bu çalışmada, öğretmen adaylarının geçmiş eğitim yaşantılarıyla, gelecekte nasıl bir öğretmen olmak istediklerine dair görüşleri arasında herhangi bir ilişki olup olmadığının araştırılması amaçlanmıştır. Yöntem: Çalışmada tarama modeli kullanılmıştır. Çalışmanın evrenini 2003-2004 akademik yılında İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesinin İlköğretim Bölümünde (Fen Bilgisi Öğretmenliği, İlköğretim Matematik Öğretmenliği, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ve Sınıf Öğretmenliği) öğrenimine devam eden 300 son sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Tabakalı örnekleme yöntemi kullanılarak toplam 210 son sınıf öğrencisi çalışmanın örneklem grubu olarak seçilmiştir. Veri toplamak amacıyla araştırmacılar tarafından geliştirilen ve etkili bir öğretim süreciyle ilgili 68 maddeden oluşan bir anket formu kullanılmıştır. İki bölümden oluşan anket formunun ilk bölümünde yer alan 34 madde, öğretmen adaylarının geçmiş öğrenme yaşantılarını sorgulanmaktadır. İkinci bölümde ise gelecekte nasıl bir öğretmen olmak istedikleriyle ilgili görüşlerini belirlemek amacıyla bu 34 madde yeniden düzenlenerek sorulmuştur. Eksik ve hatalı anket formları atıldıktan sonra çalışmanın örneklem grubu toplam 190 kişi olarak belirlenmiştir. Bulgular: Yapılan analizler sonucunda öğretmen adaylarının sadece ilköğretim kademesinde geçirmiş oldukları eğitim yaşantıları ile gelecekte nasıl bir öğretmen olmak istediklerine dair görüşleri arasında anlamlı bir ilişkiye rastlanmıştır. Ayrıca hem geçmiş eğitim yaşantıları açısından hem de gelecekte nasıl bir öğretmen olmak istediklerine dair görüşleri açısından sınıf öğretmenliği bölümünde okuyan öğretmen adaylarının diğer bölümlerdeki öğretmen adaylarına göre anlamlı düzeyde daha olumlu görüşlere sahip oldukları bulunmuştur. Bir diğer anlamlı fark da her iki görüş için de kadın öğretmen adayları lehine gözlemlenmiştir. Tartışma, Sonuç ve Öneriler: Öğretmen adaylarının geçirmiş oldukları eğitim yaşantıları içerisinde özellikle ilköğretimde geçirdikleri yaşantılar ile geleceğe dair öğretmenlik görüşleri arasında manidar bir ilişkinin saptanması, ilgili alan yazındaki bulguları desteklemektedir. Buna göre gelecekte ilköğretimde görev yapacak olan öğretmen adayları, özellikle ilköğretimde geçirdikleri eğitim yaşantıları sonucu edindikleri öğretmenlik görüşlerinden etkilenmektedir. Diğer taraftan, bu bulgu erken yaşlarda edinilen deneyimlerin baskın ve kalıcı olduğu görüşünü de desteklemektedir. Çalışmada ayrıca geçmişte edinilen olumlu eğitim yaşantılarının, bir diğer ifadeyle karşılaşılan olumlu öğretmen modellerinin, öğretmen adaylarının olumlu öğretmenlik inançları geliştirmelerine neden olduğu görülmüştür. Ancak, ilköğretimde görev yapacak olan öğretmen adayların, kendilerini bu sürece hazırlayan öğretim elemanlarının öğretmenlik uygulamalarını yetersiz bulmaları da manidar sonuçlardan bir tanesidir. Eğitim fakültelerinde görev yapan öğretim elemanlarının öğrencilerine daha etkili öğretmen modeli olmaları gerekmektedir. Ayrıca kadın öğretmen adaylarının sahip olduğu öğretmenlik inançlarının erkek öğretmen adaylarına göre daha olumlu düzeyde olması da alan yazındaki diğer bulguları destekler niteliktedir.