Memlûklu Devlet Adamı Emir Çekem ve İsyanları

Abstract

Öz:Bahrî Memlûkleri döneminin ilk sultanı Berkûk’un memlûklerinden olan Emir Çekem, Ferecdöneminde Kahire ve Dımaşk emirleri arasındaki rekabetten istifade ederek nüfuz kazanmıştır.Devletin ikinci merkezi durumunda olan Bilâd-ı Şam’ın (Suriye) Timur tarafından işgal edilmesiylebölgede ciddi sorunlar ortaya çıkmıştır. Timurlu kuvvetlerinin bölgeden çekilmesinden sonra bölgeyeniden Memlûklu hâkimiyetine girdiyse de burada görev yapan Memlûklü devlet adamlarındanbazıları, Sultan Ferec’in tecrübesizliğinden de istifade ederek merkez Kahire’ye karşı isyanetmişlerdir. Bu devlet adamlarından biri olan Emir Çekem, üç kez isyan etmiştir. Halep niyâbetigörevini yürüttüğü sırada çıkardığı ilk isyanında Kahire’yi kuşattıysa da başarısız olarak çekilmekzorunda kalmıştır. İkinci isyanı Sultan Ferec tarafından bastırılmıştır. Çekem’in üçüncü isyanı,Memlûklu tarihinde görülen diğer isyanlardan farklı olarak bir istiklâl mücadelesine dönüşmüştür.Devlet tahtını elde etmek yerine Halep merkezli yeni bir siyasî teşekkül oluşturma düşüncesiyleharekete geçen Çekem, kısa süreliğine de olsa Gazze’den Elbistan’a kadar olan geniş sahadaistiklâlini ilân etmiştir. Melikü’l-Âdil Ebû’l-Fütûh Seyfeddin Çekem adıyla kendisini sultan ilânetmiş, kurduğu bu yeni teşekkülün sınırlarını genişletmek amacıyla Diyarbakır’ı ele geçirmeyeçalışmış ve burada Akkoyunlu Beyi Kara Yülük Osman ile giriştiği mücadelede hayatınıkaybetmiştir. Makalemizde, Emir Çekem’in hayatı ve isyanları hakkında ayrıntılı bilgi verilecektir.

Öz:Amir Çekem, one of Berkûk's first sultans of the Bahrî Mamluks, gained influence by taking advantage of the rivalry between the orders of Cairo and Damascus during the reign of Faraj. With the occupation of Bilād-i Şām (Syria), the second center of the state, by Timur, serious problems arose in the region. After the withdrawal of the Timurid forces from the region, the region came under the rule of Mamluks again, but some of the Mamluks statesmen rebelled against central Cairo, benefiting from the inexperience of Sultan Faraj. Amir Çekem, one of these statesmen, rebelled three times. Although Aleppo besieged Cairo in its first rebellion during its mission, it had to withdraw. The second rebellion was suppressed by Sultan Faraj. Çekem's third rebellion turned into a struggle for independence, unlike the other rebellions seen in Mamluks history. Acting with the idea of creating a new political organization based in Aleppo instead of obtaining the state throne, Çekem declared his independence in a wide area from Gaza to Elbistan for a short time. Declared himself a sultan by the name of al- Malīk al- Ādil Abū’l-Fütūh Sayf al-din Çekem, tried to seize Diyarbakır in order to expand the boundaries of this new organization he founded and lost his life here in the struggle with Kara Yülük Osman, the ruler of Aqqoyunlu. In this article, detailed information about Amir Çekem's life and rebellions will be given.