Özet:
Öz
Çalışma, Muhammed b. Mustafa el-Bucevî el-İzmîrî’nin fal, astronomi ve kehânetin teolojik sakıncaları ve bunların imân ve kaderle ilişkisini ihtiva eden risâlesini incelemeyi hedeflemektedir. Ayrıca risâlenin tahkikli neşri ve tercümesi de yapılarak literatüre kazandırılacaktır. Risâle müellifin makâle şeklinde isimlendirdiği iki bölümden oluşmaktadır. İlk makâlede kadere imân, insan fiilleri ve irâdesi gibi konular incelenirken Mâtürîdî ve Eşʿarî geleneklerine atıfta bulunmaksızın selefin fiiller hususunda “Ne cebir ne de tefvîz vardır yalnızca bu ikisi arasında bir durum vardır” şeklindeki yaklaşımı ön plana çıkarılarak onanmaktadır. Müellif ikinci bölümde Birgivî’nin (ö. 981/1573) et-Ṭarîḳatü’l-Muḥammediyye eserinden istifade ederek, astroloji ve fal gibi şeylerle iştigal etmenin teolojik zararları üzerinde durmaktadır. Muhammed el-İzmîrî, yıldız ilimleriyle uğraşmanın şerʾî yönden nehyedilen ilimler kategorisine dahil olduğunu ancak bazı şerʾî ilimlerin bilinmesine vesile olması durumunda caiz olduğunu kabul etmektedir. Müellif bu ilimlerin gaybî olan durumların ve olayların bilinmesinde bir faydalarının olmadığını izah etmektedir. Dahası müellif, insanın imtihan edildiğinin bilincinde olması, şerʿî amel ve iyiliklere sarılması gerektiğini tavsiye vermektedir.
