Yürütülen tez çalışmasında bağlayıcı malzeme olarak yüksek fırın cürufu (YFC), tuğla tozu ve sönmüş kireç kullanılarak üretilen geopolimer tarihi yapı harçlarının mekanik özellikleri incelenmiştir. Standart tarihi yapı harcı kireç esaslı olduğundan geliştirilen geopolimer harçların da kireç esaslı olması sağlanmış, karışımlarda kullanılan sönmüş kireç miktarı sabit tutulup, bağlayıcı malzemenin ağırlıkça %48'i oranında kullanılmıştır. Optimum karışımı bulmak adına yüksek fırın cürufu (YFC) bağlayıcı malzemenin ağırlıkça %29, %33, %38 ve %43 oranlarında kullanılırken, tuğla tozu ise bağlayıcı malzemenin ağırlıkça %10, %14, %19 ve %24 oranlarında kullanılmıştır. Ayrıca aktivatör olarak farklı konsantrasyonlarda potasyum hidroksit (KOH), sodyum hidroksit (NaOH) çözeltileri kullanılmış, sodyum hidroksit (NaOH) çözeltisi kullanılarak gerçekleştirilen üretimler sodyum silikat sıvısı ilavesiyle tekrarlanmıştır. Aktivatör miktarı normal kıvam durumuna göre ayarlanmıştır. Agrega/bağlayıcı oranı 2 olarak sabit tutulup , 0-2 mm tane çapında dere agregası kullanılmıştır. Ayrıca standart tarihi yapı harcının üretimi gerçekleştirilmiş ve bu sayede geliştirilen geopolimer tarihi yapı harcıyla mekanik özellikleri kıyaslanabilmiştir. Numuneler üzerinde yapılan basınç dayanımı testleri sonuçlarına göre en yüksek nihai dayanımı veren harç üretimi K56 (400 g kireç, 80 g tuğla tozu, 360 g YFC SS/SH (12 M) 820 g) numaralı karışımdır. Mekanik özelliklerin yapı elemanları üzerinde incelenebilmesi için model duvar birimleri ve kemer sistemleri üretilmiştir. Numuneler üzerinde gerçekleştirilen basınç dayanımı testlerinde geopolimer tarihi yapı harcı standart tarihi yapı harcına göre çok daha etkili sonuçlar verdiği belirlenmiştir. Duvar birimleri üzerinde yapılan basınç ve kesme dayanımı testlerinde de geopolimer tarihi yapı harcında standart tarihi yapı harcına kıyasla belirgin iyileşmelere rastlanmıştır. Kemer sistemlerinde ise standart tarihi yapı harcı ile üretilen kemer elemanının eğilme dayanımında geopolimer tarihi yapı harcına kıyasla daha yüksek değerlere ulaşılmasına rağmen deplasman sonuçları göz önüne alındığında geopolimer tarihi yapı harcı ile üretilen kemer sisteminin daha sünek bir davranış sergilediği görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Geopolimer, tarihi yapı, harç, dayanım, duvar birimleri, kemer sistemleri
In this thesis study, the mechanical properties of geopolymer historical building mortars produced by using blast furnace slag (YFC), brick dust and hydrated lime as binder material were investigated. Since the standard historical building mortar is lime-based, it was ensured that the geopolymer mortars developed were also lime-based, the amount of slaked lime used in the mixtures was kept constant and 48% of the binder material by weight was used. In order to find the optimum mixture, GGBFS was used at the rates of 29%, 33%, 38% and 43% by weight of the binder material, while brick dust was used at the rates of 10%, 14%, 19% and 24% by weight of the binder material. In addition, potassium hydroxide (KOH) and sodium hydroxide (NaOH) solutions at different concentrations were used as activators, and the productions using sodium hydroxide (NaOH) solution were repeated with the addition of sodium silicate liquid. The amount of activator was adjusted according to the standart consistency. The aggregate/binder ratio was kept constant as 2 and stream aggregate with a grain diameter of 0-2 mm was used. In addition, the production of the standard historical building mortar was carried out, and thus its mechanical properties could be compared with the developed geopolymer historical building mortar. According to the results of the compressive strength tests performed on the samples, the mortar producing the highest final strength is the mixture numbered K56 (400 g lime, 80 g brick powder, 360 g GGBFS, SS/SH (12 m) 820 g). Model wall units and arch systems were produced in order to examine the mechanical properties on the building elements. In the compressive strength tests performed on the samples, it was determined that the geopolymer historical building mortar gave much more effective results than the standard historical building mortar. In the compressive and shear strength tests performed on the wall units, significant improvements were observed in the geopolymer historical building mortar compared to the standard historical building mortar. In arch systems, although the flexural strength of the arch element produced with the standard historical building mortar is higher than the geopolymer historical building mortar, the arch system produced with the geopolymer historical building mortar exhibits a more ductile behavior when the displacement results are taken into account. Keywords: Geopolymer, historical building, mortar, strenght, wall units, arch systems
