Geçmişten günümüze kalan kültürel miraslara, medeniyetler artan bir hızla önem vermektedir. Medeniyetlerin zenginliğini ifade eden bu tarihi kültürel mirasların asırlar boyu ayakta kalıp, amacına hizmet edebilmesi için, mevcut durumlarının değerlendirilmesi lazım. Mevcut durumları değerlendirildikten sonra, uygun güçlendirme teknikleri ile ömürlerinin uzatılıp gelecek nesillere aktarılması, geçmiş nesiller ile gelecek nesiller arasında bir köprü kurması önem arz etmektedir. Zengin kültür varlığımızı tehdit eden en büyük unsurlardan biri, ülkemizin büyük bir kısmında risk oluşturan deprem gerçeğidir. Deprem etkisinden en çok etkilenen yapılardan biri de tarihi yığma yapılardır. Tarihi yığma yapılar yapıldığı bölgenin mevcut malzeme imkanları ile yapıldığı için her yapı ayrı bir teknik ve mühendislik özelliğine sahiptir. Genelde Türkiye özelde Malatya gibi sismik aktivitesi yüksek bölgelerdeki tarihi yığma yapıların aktif bir şekilde kullanılmasından dolayı mevcut yapısal durumlarının belirlenmesi gerekmektedir. Tarihi yapıların mevcut sismik performansının bilinmemesi olası bir deprem durumunda büyük hasar almasına yol açabilir. Oluşacak hasarı minimuma indirmek, tamamen göçmenin önüne geçmek için yapının mevcut sismik performansının bilinmesi, sismik etki altındaki davranışının analiz edilmesi ve bu çalışmalar sonucu yapıda oluşabilecek hasarların öngörülmeye çalışılarak tespit edilmesi ile uygulanacak güçlendirmelerle yapı servis ömrü uzatılabilir. Bu çalışma kapsamında Malatya'da yer alan Yusuf Ziya Paşa Cami'sinin mevcut sismik performansı değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında yapının 3 boyutlu sonlu elemanlar modeli oluşturulup, hasarsız test yöntemleri ile malzeme özellikleri hesaplanmıştır. Tarihi caminin doğal titreşim periyotları, iki eksenli ivmeölçerler ile çevresel titreşimlerden faydalanılarak belirlenmiş ve sonlu elemanlar modeli bu ölçüm sonuçlarına göre güncellenmiştir. Doğrusal olmayan analizler iki aşamada yapılmıştır. Önce doğrusal olmayan statik itme analizi yapıldı. Daha sonra ise 1 Mayıs 2003 Bingöl, 23 Kasım 2011 Van-Edremit ve 24 Ocak 2020 Sivrice-Elazığ deprem kayıtları kullanılarak tarihi caminin doğrusal olmayan analizleri yapılmıştır. Analiz sonucunda elde edilen verilere dayanarak yapıda oluşması olası hasarlar belirlenmiştir.
Civilizations are increasingly focusing on the cultural heritage that has survived from the past to the present. These cultural heritages express the richness of civilizations, all civilizations keep their hertages stable to survive for along the centuries and to serve their purpose. For this aim, current seismic conditions must be evaluated. After evaluating their current seismic conditions, it is important to extend their lifespan with appropriate strengthening techniques and transfer them to future generations to build a bridge between past and future generations. One of the biggest threats to our rich cultural heritage is the earthquake that poses a risk to a large part of our country. Majority of the structures that is mostly affected by the earthquakes is the historical masonry structures. Since historical masonry structures were built with the existing material possibilities of the region where they were built, each structure has a different technical and engineering feature. Due to the active use of historical masonry structures generally in Turkey and particularly in Malatya where is high seismic activity, it is necessary to assess their current seismic condition. It is necessary to estimate safety level of all cultural heritages after a possible earthquake. In order to minimize the damage and to prevent total collapse, the service life of the historical heritages should be extended by assessing the current seismic performance of the structure. In this study, the existing seismic performance of Historical Yusuf Ziya Pasha Mosque in Malatya was evaluated. Within the scope of the study, a 3D solid finite element model of the historical mosque was generated and material properties were determined by non-destructive testing methods. The natural vibration periods of the historical mosque were determined dynamic identification utilizing biaxial accelerometers. Environmental vibrations were used for the dynamic identification. Finite element model was updated according dynamic characteristics. Nonlinear analyses were performed in two stages. Firstly, a nonlinear static analysis was performed. Then, nonlinear time history analyses of the historic mosque were performed using the earthquake records of May 1, 2003 Bingöl, November 23, 2011 Van-Edremit and January 24, 2020 Sivrice-Elazığ. Based on the drawn data from nonlinear analysis, possible damages to the structure were determined.
