Mâverdî ve el-ahkâmu’s-sultaniyyesi

Abstract

Klasik İslâm hukuk sisteminde kamu hukuku-özel hukuk ayırımına yer verilmediğinden, Batı hukukunda özel ve kamu hukuku alanına giren konular fıkıh kitaplarında “münâkehat” (aile hukuku), “muamelât” (borçlar, ticaret ve usûl hukuku), “ukûbat” (ceza hukuku) ana bölümleri altında veya tâli bölümler halinde ele alınıp incelenmiştir. Bununla birlikte, devletin esas teşkilât ve idaresiyle ilgili hükümleri konu alan müstakil çalışmalar yapılmıştır. Bu açıdan devlet başkanı, devletin esas teşkilatı, idarî, malî, kazâî yapısı ve isleyişiyle ilgili hükümlere el-ahkâmü's-sultâniyye denildigi gibi, bu terim, adı geçen konuları ele alan hukuk dalına ve ilgili bazı eserlere de unvan olmuştur. Günümüze kadar gelmiş el-Ahkâmus-sultâniyye ismini taşıyan iki eser vardır ve her ikisi de aynı bölge ve aynı asırda yaşamış olan iki İslâm hukukçusuna aittir. Bunlarda birisi Şâfiî hukuçu Ebü'l-Hasen el-Mâverdî, diğeri de Hanbelî hukukçu Ebû Ya‘lâ el-Ferrâ’dır. Bu çalışmada yeri geldikçe Ebû Ya’la’nın eseriyle bazı mukayeseler yapılmış olmakla birlikte asıl asıl amaç Mâverdî’nin hayatı, ilmi kişiliği ve el-Ahkâmus-sultâniyye adlı eserini tanıtılmasıdır. Anahtar Kelimeler: Mâverdî, kamu hukuku, el-Ahkâmus-sultâniyye, kamu yönetimi, devlet

In classical Islamic legal system, since the distinction between the public law and private law is not explained, the issues within the private and public law in the western law jurisprudence are investigated under the main or secondary sections as "münâkehat" (family law), "transactions" (loans, trade and procedural law), "ukûbat" (criminal law ) However, some independent studies have been made concerning the organization and administration of the state. In this respect, the rules related to the president, the state's main organization, administrative, financial and kazai structures are called as el-ahkâmü's-sultâniyye and moreover this term has been used for the issues to addressing this legal branch and titles about certain works. There are two works reaching until nowadays named after el-Ahkâmus-sultâniyye, and both of them belong to two Muslim lawyers who lived in the same area in the same century. One of these is al-Shafi'i jurist Abu'l-Hasan Maverdî, and the other is the Hanbali jurist Abu al-Ferrán Ya'lâ. Although some comparisons have been made with the studies of Abu Ya'la occasionally in this study, the main purpose of this work is to introduce the real, scientific personality of Mâverdî and his work el-Ahkâmus-sultâniyye. Keywords: Mâverdî, public law, el-Ahkâmus-sultâniyye, public administration, state