Felsefe tarihinin en zor filozoflarından bir kuşkusuz Spinoza’dır. Spinoza’yı bu kategoriye
dahil etmemizin sebebi, felsefesinin monistik karakterde olması ve bu nitelikteki felsefesini olgusal bir
evrende ve zorunlu olarak olgu ile sınırlı bir dil ile açıklamaya çalışmasıdır. Aşina olduğumuz ve
birliğine dair deneyimine sahip olamadığımız çokluğun doğal karakteri ile ilgili olarak ortaya konan
epistemolojik argümanların, kendisine zıt bir göndergede bulunmasının anlaşılmazlığı açıktır.
Kanımızca Spinoza, felsefesi ile bu zorluğa meydan okuma çabasındadır. Dolayısıyla Spinoza’ya ilişkin
birbirine zıt değerlendirmelerin olması da doğaldır. Bu zıtlıklardan pay alan ana meselelerden biri ise
kuşkusuz onun Tanrı’ya dair görüşleridir. Kimi yorumcular onu panteist olarak nitelerken kimisi ise
ateist olduğunu ileri sürmektedir. Bu makalede L. Strauss ve E. E. Harris’in filozofun Tanrı telakkisine
yönelik farklı yorumlamalarını irdeleyerek hangi yorumun daha doğru olabileceğini değerlendirmeye
çalışacağız.
Anahtar Terimler: Spinoza, ateizm, panteizm, L. Strauss, E. E. Harris.
Undoubtedly, Spinoza is one of the most challenging philosophers of the history of
philosophy. The reason why we include Spinoza in this category is that although his philosophy has
monistic characteristics he tries to explain it in a phenomenological universe through a language
necessarily restricted by phenomena. The epistemological arguments about the natural character of
plurality, with which we are familiar although we have no ability to experience its unity, refer to an
opposite reference and the incomprehensibility of this is obvious. We believe Spinoza endeavours to
challenge this difficulty with his philosophy. Thus, about Spinoza it is natural for the conflicting views
to emerge. Undoubtedly, one of the main issues which takes its share from these conflicts is Spinoza's
views about God. While some commentators qualify him to be a pantheist while some others argue
him to be an atheist. In this article, we will go through the different comments of Leo Strauss and E. E.
Harris on Spinoza's conception of God and try to evaluate the accuracy of both comments.
